Het klinkt misschien alsof Shiina een verontruste leraar is die zich zorgen maakt over de toekomst van het Japanse onderwijs of een ouder die voor de toekomst van zijn kind vreest. Maar Shiina is een 12-jarige leerling die zich zorgen maakt over zijn carrière en bang is een baan bij een gerenommeerd bedrijf mis te lopen. „Ik zou een achterstand kunnen oplopen op leerlingen die wél zes dagen per week naar school gaan. Daardoor loop ik misschien een plaats aan een goede universiteit mis”, aldus Shiina.

Ondanks de weerstand bij een deel van de ouders -en blijkbaar zelfs sommige leerlingen- zullen de 2110 Japanse scholen voor openbaar basis- en voortgezet onderwijs wanneer ze de komende weken beginnen aan het nieuwe schooljaar maar vijf dagen per week onderwijs geven in plaats van zes, zoals voorheen het geval was.

De beslissing om de schoolweek een dag te verkorten, past in een trend in Japan om wat minder hard te werken en meer tijd vrij te maken voor vrienden, hobby’s en familie. Veel bedrijven hebben, mede als gevolg van de economische neergang, de laatste jaren al de vijfdaagse werkweek ingevoerd en het overwerken beperkt.

Het Japanse ministerie van Onderwijs gelooft dat de vijfdaagse schoolweek in combinatie met een nieuw leerplan waarin de nadruk minder ligt op het memoriseren van feiten en meer op onafhankelijk denken en redeneren, leerlingen een betere voorbereiding op hun toekomst geeft dan het rigide schoolsysteem van voorheen.

„In het verleden moesten alle leerlingen dezelfde Chinese tekens en wiskundige vergelijkingen uit hun hoofd leren. Maar dat is niet meer genoeg”, zegt Hironubu Asami, hoofd van de curriculumafdeling van het ministerie van Onderwijs.

Het Japanse schoolsysteem staat internationaal hoog in aanzien omdat het erin is geslaagd het percentage analfabeten in Japan tot bijna nul te reduceren en het bij onderzoeken altijd hoog scoort. Japanse leerlingen stonden twee jaar geleden boven aan bijna alle lijstjes tijdens een internationale schoolcompetitie onder 15-jarigen en scoorden op vrijwel alle onderdelen beter dan hun Europese en Amerikaanse leeftijdgenoten.

Maar in plaats van succesvolle proefpersonen heeft Japan vernieuwers en creatieve geesten nodig, aldus Shumon Miura, voormalig hoofd van de curriculumcommissie, die de regering adviseert over de samenstelling van het onderwijsprogramma. „De nieuwe Japanse elite zal bestaan uit mensen die hun eigen weg gekozen hebben, anders dan in het verleden toen de zogenaamde elite werd verkozen op basis van de scholen en universiteiten die ze had bezocht”, aldus Miura.

Maar in Japan is de ”werkverslaving” nog steeds wijdverbreid. Het idee om kinderen zomaar een extra vrije dag te geven, roept hier en daar weerstand op, zelfs bij een aantal van de leerlingen zelf, zoals in het geval van Satoru Shiina. Sommige leraren en ouders zeggen dat kinderen en tieners nu al minder hard studeren dan vroeger en werkende ouders zeggen dat ze nu worden gedwongen te kiezen tussen minder werken of het zorgen voor kinderopvang.

„Als leraar krijg ik nu de gelegenheid meer tijd door te brengen met mijn eigen kinderen”, zegt Akemi Ueno, die op een basisschool werkt. „Maar als ouder realiseer ik me dat kinderen die een openbare school bezoeken nu meer vrije tijd en minder huiswerk krijgen, waardoor ze in de toekomst misschien moeilijker kunnen concurreren met kinderen die een privé-school bezoeken.” Een aantal deskundigen is het met hem eens.

Volgens Takehiko Kariya, een hoogleraar aan de universiteit van Tokio, blijkt uit onderzoek dat na het terugbrengen van het aantal lessen tijdens de weekeinden aan het begin van de jaren ’90 de scores van leerlingen omlaaggingen. In een recente studie concludeert de onderwijsdeskundige dat slechts eenvijfde van de 9-jarigen eenvoudige wiskundige problemen kan oplossen die twintig jaar geleden nog door 89 procent van de leerlingen aan dezelfde scholen werden opgelost.

Kariya, die de effecten van de hervormingen binnen het Japanse onderwijs heeft beschreven in het boek ”De Japanse onderwijscrisis”, zegt dat de aanpassingen in het onderwijs in plaats van tot „geestelijke bevrijding” zullen leiden tot een intellectuele tweedeling tussen mensen die een privé-school hebben bezocht en leerlingen van het openbare onderwijs.

„Het is onverantwoord om beleid door te voeren waarvan niemand zeker weet of het zal werken en dat het openbaar onderwijs geen enkele beleidsvrijheid laat bij de uitvoering ervan”, aldus Kariya. „Zonder overheidsingrijpen is een deel van de problemen in het onderwijs de afgelopen jaren al op een natuurlijke manier opgelost”, betoogt Kariya. De angst en spanningen tijdens de eindexamenfase in het voortgezet onderwijs bijvoorbeeld zijn door dalende geboortecijfers sterk afgenomen omdat er veel minder kandidaten zijn voor eenzelfde aantal plaatsen aan de universiteiten.

Tientallen jaren hebben scholen kinderen het verschil tussen goed en kwaad en discipline bijgebracht, een taak die nu meer naar de ouders wordt toegeschoven. Intussen proberen veel privé-scholen profijt te trekken van de woede bij een deel van de Japanse ouders over de aanpassingen. Vier op de tien privé-scholen hebben te kennen gegeven dat ze vasthouden aan de zesdaagse schoolweek en hun eigen -strengere- normen blijven hanteren.