Gejuich stijgt op als bulldozers de flesjes bier aan scherven rijden. „Allahu Ahkbar”, klinkt het instemmend. In totaal vernietigt de islamitische religieuze politie zo’n 3,8 miljoen flessen bier en verschillende andere alcoholische dranken. De zuiveringsactie vindt begin dit jaar plaats in de Nigeriaanse stad Kano. In deze hoofdstad van de gelijknamige staat is de verkoop en consumptie van alcohol verboden.

Kano is namelijk een van de twaalf deelstaten in het noorden van Nigeria die rond de eeuwwisseling de sharia invoeren. Hoewel deze islamitische wetgeving al vele jaren daarvoor de praktijk is bij persoonlijke zaken –bijvoorbeeld als het gaat om een huwelijk of een erfenis– wordt dan ook het strafrecht van kracht. Met de bijbehorende lijfstraffen, zoals amputatie van een hand bij diefstal. Wel zijn er aanzienlijke verschillen in uitvoering tussen de deelstaten.

De herinvoering van het islamitisch strafrecht stuit op grote bezorgdheid bij christenen. Nigeria is verdeeld tussen het grotendeels christelijke zuiden en het overwegend islamitische noorden. Met name in de eerste jaren na de invoering ontaarden de spanningen tussen beide groepen in verschillende bloedige confrontaties, waarbij volgens schattingen enkele duizenden doden vallen onder zowel moslims als christenen. Uit angst trekken christenen weg uit de noordelijke regio.

Deze bezorgdheid neemt in de loop der jaren af, aangezien niet-moslims niet voor shariarechtbanken kunnen worden gedaagd zonder hun toestemming. Het rechtssysteem geldt officieel alleen voor moslims. Andere religieuze groepen kunnen terecht bij seculiere rechtbanken. Ook afvalligheid –waar volgens veel islamitische geestelijken doodstraf op staat– is niet strafbaar gesteld. Dat zou strijden met de Nigeriaanse grondwet, die vrijheid van godsdienst erkent.

Islamitische zanger

Toch is daarmee nog niet alles gezegd. De werkelijkheid blijkt namelijk weerbarstiger. In sommige noordelijke staten probeert de –al dan niet zelfbenoemde– islamitische religieuze politie de naleving van de sharia af te dwingen, ook voor niet-moslims. Religieuze agenten, ook wel ”hisbah” genoemd, zijn meestal lokaal gerekruteerde jongemannen die in buurten patrouilleren.

Dat overkwam Racheal. De christelijke studente zat samen met haar kamergenoten in haar appartement in Kano toen de 
hisbah binnenviel. „Ik was bang omdat ze lange machetes en grote lange stokken vasthielden. Ik had het gevoel dat ze me gingen vermoorden”, zei Racheal daarover tegen onderzoeksmedium The International Center for Investigative Reporting (ICIR). Haar misdrijf: ze woonde in een gedeeld appartement met mannelijke studenten.

Dat de christelijke gemeenschap in het noorden van Nigeria door de sharia in moeilijkheden komt, is voor organisaties die zich inzetten voor vervolgde christenen dan ook zo klaar als een klontje. Christenen worden behandeld als tweederangsburgers en hebben te lijden onder discriminatie, noteerden onderzoekers van Open Doors begin dit jaar in een landendossier over Nigeria.

„Christelijke leiders klagen dat zij geen land meer kunnen krijgen voor kerken”, schreef de Amerikaanse overheidscommissie voor godsdienstvrijheid (Uscirf) drie jaar geleden over de shariadeelstaat Zamfara. „Christelijke godsdienstlessen worden niet onderwezen op openbare scholen, alleen islamitische godsdienstlessen.”

Tegelijkertijd merkten de onderzoekers van de commissie op dat de discriminatie niet rechtstreeks toe te schrijven is aan de invoering van de sharia rond de eeuwwisseling. Al sinds de koloniale tijd maken christenen melding van beperkte toegang tot land en 
overheidsfuncties. Daarnaast worden ook moslims die niet als inheems worden gezien, gediscrimineerd.

Truc

Ook dr. David Ehrhardt, hoofddocent aan de Universiteit Leiden en Nigeria-expert, wijst erop dat de problemen al jaren spelen, ruim voor de invoering van de sharia. Zijn onderzoek richt zich onder andere op gewelddadige conflicten, islam en interreligieuze relaties.

De Leidse wetenschapper schrijft de problemen die christenen in het noorden ervaren vooral toe aan de competitie die er in Nigeria heerst tussen de twee meerderheidsgeloven. Zowel christelijke als islamitische leiders strijden voortdurend om invloed in het land. „Het gevoel op politiek niveau is: wie gaat er winnen en daarmee de ander wegduwen?”, zegt Ehrhardt. „Dat doet zich ook op lokaal niveau voor. In het noorden uit dat zich in de vorm van marginalisatie van de christelijke minderheid.”

Zonder dat te ontkennen, wil de onderzoeker daar wat tegenover zetten. Ehrhardt: „Wat weinig benoemd wordt, is dat deze shariawetgeving een oplossing is voor de religieuze diversiteit in Nigeria, die in potentie het hele land op z’n kop kan gooien. Heel veel moslims vinden de sharia de beste wet die er is en willen daaronder leven. Deze truc om deelstaten met een moslimmeerderheid die ruimte te geven, binnen de context van de seculiere federatie, lijkt in het grote plaatje juist conflicten te voorkomen.”

Vreedzaam

Opmerkelijk is ook dat christenen in burgerlijke geschillen soms juist gebruikmaken van shariarechtbanken. Een christelijke inwoner van Zamfara vertelde tegen onderzoekers van de Uscirf: „Ik heb christelijke vrouwen geholpen om schulden te innen via de shariarechtbanken. Dat verliep uitstekend.”

De islamitische rechtbanken zijn vaak toegankelijker en beter beschikbaar voor armen, verklaart Ehrhardt. Ook vrouwen hebben er volgens hem soms een betere positie dan bij de seculiere lokale rechtbanken, waar culturele opvattingen een belangrijke rol spelen.

In het dagelijks leven weten Nigerianen daarnaast vaak de religieuze verschillen te overstijgen, zegt de Leidse onderzoeker. In grote delen van Nigeria leven moslims en christenen vreedzaam samen. Soms zelfs in dezelfde families, weet hij.

Tegenwoordig komt het geweld vooral uit de hoek van terroristische groepen als Boko Haram, waaronder moslims net zo goed te lijden hebben. Het geweld tussen overwegend islamitische herders en christelijke boeren dat het land teistert, heeft volgens Ehrhardt „meer met landschaarste en wetteloosheid te maken dan met religie.”