Steve was vol van zijn geloof en enorm toegewijd om het Evangelie te delen. De Amerikaanse jongeman zag het als zijn christelijke plicht zijn onbekeerde collega te wijzen op het geloof in Christus. Die ijver ging wel ten koste van uren werktijd. Toen zijn baas hem vroeg hiermee te stoppen, zag Steve dat als een aanval op zijn christelijke overtuigingen en weigerde. Dat leverde hem ontslag op.

Christenvervolging pur sang? Voor Steve wel. „Hij vertelde me zijn verhaal in termen van lijden voor zijn geloof”, schrijft baptistenpredikant Tom Askol uit Florida op de website van Ligoniers Ministries over zijn ontmoeting met de op straat gezette jongeman. „Steve zag zichzelf als een martelaar omdat hij werd ontslagen omdat hij met zijn collega over Christus had gesproken.”

Volgens Askol was het echter niet Steve’s geloof dat tot zijn ontslag leidde, maar zijn werkhouding. „Hoewel praten over Christus een goede zaak is, is het een slechte zaak om dit ten koste van je werkgever te doen.” Van vervolging was dus geen sprake, aldus de predikant. „Als de reden dat een gelovige tegenstand ervaart te wijten is aan iets anders dan zijn identiteit in en toewijding aan Christus, dan is wat hem overkomt geen christenvervolging.”

Scheldwoorden

Als het Nieuwe Testament spreekt van vervolging, dan gaat het vrijwel altijd om de negatieve gevolgen van het volgen van Christus, zegt ook Leonora Grandia. Ze is projectcoördinator van de werkgroep vervolgde kerk van het deputaatschap bijzondere noden van de Gereformeerde Gemeenten. „Het gaat om de belijdenis van Zijn Naam”, verklaart ze. „Dat is de kern van christenvervolging. De apostel Petrus schrijft dat ons lijden tot verheerlijking van Christus moet zijn, en niet dat we moeten lijden als een dief of doodslager.”

Daar staat tegenover dat álles wat je overkomt op basis van het belijden van Christus vervolging is, vult Grandia aan. „Wij denken al snel aan opsluiting of moord. Maar zoals de Bijbel daarover spreekt, valt er veel meer onder.” Te denken valt aan uitsluiting („de apostelen werden niet ontvangen”), het geven van scheldwoorden („Jezus werd Beëlzebul genoemd”) en ter verantwoording worden geroepen („de apostelen werden op het matje geroepen bij de Joodse Raad”).

Ook SDOK definieert christenvervolging bewust breed. „Christenvervolging zien we als alle negatieve gevolgen van het volgen van de Heere Jezus Christus”, licht woordvoerder Richard Groenenboom toe. Vervolging is volgens hem een geestelijke strijd die verschillende gezichten heeft. „In een land als Noord-Korea worden christenen zwaar vervolgd. Maar er zijn meer negatieve gevolgen vanwege het belijden van de Heere Jezus. In Egypte kun je om die reden je baan kwijtraken. In Nederland kun je scheldwoorden krijgen. Dat is van een heel andere orde, maar wel het resultaat van het volgen van Jezus.”

De lijn die de Bijbel ons voorhoudt, zegt Groenenboom, is dat het volgen van Jezus waar ook ter wereld consequenties heeft. „Jezus zei: Ze hebben Mij vervolgd, ze zullen ook u vervolgen. We willen voorkomen dat het een wij-zij-verhaal wordt. Zij worden vervolgd, en wij leven in vrijheid. Maar dat is niet wat we in de Bijbel terugzien.”

Subtiel

In Nederland is het gebruik van de term christenvervolging ingeburgerd. Associaties met celstraf en moord zijn snel gelegd. Grandia: „Ik spreek daarom eerder van verdrukking. Dat dekt meer de lading van de breedte van het lijden. Bij vervolging denk je al snel aan fysiek geweld. Verdrukking geeft ook iets weer van de lichtere vormen van lijden.”

Die worden weleens weggezet als pietluttige problemen in vergelijking met de gewelddadige vervolging van christenen in andere landen. Maar dat is onterecht, stelt het in Wenen gevestigde Observatorium voor Intolerantie en Discriminatie van Christenen in Europa (Oidac). „Dit betekent niet dat subtielere vormen van onverdraagzaamheid, zoals sociale uitsluiting, censuur, discriminatie in het onderwijs of op het werk, minder belangrijk zijn of genegeerd kunnen worden”, aldus de organisatie in een recent rapport.

Volgens Grandia gaat het er niet zozeer om hoe zwaar het lijden is, maar om de diepere oorzaak daarvan. „De kern van christenvervolging is dat je niet van de wereld maar van Christus bent en daarom niet geaccepteerd wordt. Dan gaat het niet meer om de gradatie. Dat moeten we in het oog houden.”

Aanvallen

Lastiger wordt het wanneer de motieven van de vervolgers in nevelen zijn gehuld. Als niet duidelijk is dat christenen vanwege hun geloof vervolgd worden, is er dan nog wel sprake van christenvervolging? Groenenboom: „Vaststellen of het gaat om geloofsvervolging kan ontzettend lastig zijn. Vaak spelen meerdere oorzaken een rol. Denk aan politieke, maatschappelijke en economische belangen.”

De woordvoerder van SDOK moet daarbij denken aan de situatie van christenen in Nigeria. Vanwege de oprukkende woestijn trekken overwegend islamitische herdersvolken in het land steeds verder naar het zuiden. Daar komen ze in contact met overwegend christelijke boerengemeenschappen en ontbrandt een strijd om vruchtbare grond.

In seculiere media wordt de situatie te veel weggezet als puur een conflict tussen boeren en herders, ziet Groenenboom. Maar dat is de halve waarheid, zegt hij. „Ik ben in dorpjes geweest waar mensen vertelden hoe herders tijdens een aanval iemand neerschoten. De aanvallers zeiden: „Bid maar tot Jezus of hij zal opstaan zoals Jezus deed.” De religieuze component is sterk aanwezig. Er zijn verschillende voorbeelden van specifieke aanvallen op voorgangers of kerken.”