De regel is dat de president aan het einde van zijn ambtstermijn zijn persoonlijke bezittingen mee mag nemen als hij verhuist. Maar papieren documenten en computerbestanden die tijdens zijn regering zijn gemaakt, vallen daar niet onder. Sinds 1974 is wettelijk bepaald dat die moeten worden overgedragen aan het Nationaal Archief.

Daarbij komt dat de wet onderscheid maakt tussen vertrouwelijke, geheime en topgeheime stukken. Stukken van de laatste twee categorieën mogen ook tijdens de regering van een president niet zomaar ergens naartoe worden meegenomen. Ze kunnen alleen worden geraadpleegd in beveiligde ruimtes en onder toezicht.

Dat de FBI stukken heeft meegenomen, geeft aanleiding tot verschillende vragen. Zijn ze per ongeluk in Mar-a-Lago terechtgekomen omdat de verhuizing van Trump nogal chaotisch verliep? Of gebeurde dit expres? Waren het ‘gewone’ documenten of zaten er ook topgeheime stukken bij? Als dat laatste het geval is, heeft Trump daarmee de veiligheid van de VS in gevaar gebracht? De antwoorden op deze vragen bepalen in hoeverre de voormalige president strafbaar is.

Afgezien van het openbaar maken van het huiszoekingsbevel wil het ministerie van Justitie „in het belang van het onderzoek” geen nadere toelichting geven. Daardoor blijven veel vragen onbeantwoord en dat voedt tal van speculaties. Daarbij is opmerkelijk dat de advocaten van Trump ook zwijgen. Zij hebben niet alleen de inventarislijst van de meegenomen documenten van Justitie gekregen, maar ook een meer specifieke toelichting op het huiszoekingsbevel.

Intussen heeft de voormalige president wel gereageerd op de inval. Aanvankelijk gaf hij vooral aan dat de inval onderdeel uitmaakte van „heksenjacht.” Volgens hem lieten de FBI en Justitie zich gebruiken door de Democraten om zijn herverkiezing te blokkeren. In een email aan zijn sponsors schreef hij: „Links zal alles doen om te voorkomen dat ik Amerika red.”

Presidentieel bevel

Nadat eind vorige week uit het vrijgegeven huiszoekingsbevel duidelijk werd dat Justitie ook wil beoordelen of Trump de Spionagewet heeft overtreden, ging hij in zijn reacties vooral in op de vraag of hij (top)geheime documenten had meegenomen. In een verklaring repte hij over een „permanent presidentieel bevel” van zijn hand dat hem zou vrijpleiten. De essentie van deze beschikking is dat op het moment dat een geheim document het Witte Huis verlaat, het daarmee ook niet langer geheim is.

Zowel de redenering als het feit dat dit presidentieel bevel tot eind vorige week niet bekend was, roept vragen op. Veegt Trump hiermee niet op een doorzichtige wijze zijn straatje schoon? En, hoe houdbaar is deze verklaring?

Democraten hebben al snel hun antwoord klaar: Trump zit fout. Ook de voormalige veiligheidsadviseur van Trump, de Republikein John Bolton, is kritisch. Terwijl hij nauw betrokken was bij allerlei topgeheime discussies over internationale veiligheid, zegt hij van zo’n bevel niets te weten.

Precedent

Toch is het maar de vraag of Trump geen punt heeft, stelt staatsrechtdeskundige Steve Aftergood tegenover de redactie van de internetkrant Politico. Hij wijst op de Scooter Libby-zaak die bijna twintig jaar geleden speelde onder president George W. Bush. Toen worstelde Justitie met de vraag of Libby, de stafchef van Bush, de belangrijkste bevindingen van een zeer geheim rapport over Irak mocht doorspelen aan enkele journalisten. Libby zei dat hij dit had gedaan op grond van een niet-openbaar bevel van Bush om de geheimhouding van het rapport af te halen. Opvallend was dat de rechter in het proces tegen Libby dit lekken naar de pers niet aanvoerde. De stafchef werd veroordeeld voor andere zaken.

Aftergood: „Het is de vraag of bij een eventueel proces tegen Trump dit precedent door de rechter wordt meegewogen.” Bovendien wijst de jurist erop dat een „kwetsbaar” punt is of bij het classificeren van de documenten de goede procedure is gebruikt. Vooralsnog blijven er dus genoeg vragen open.