1. 1. Waaruit bestaat deze commissie?

Oorspronkelijk was het plan dat er in opdracht van het Congres een onafhankelijke commissie van externe deskundigen zou komen die de bestorming van het Capitool zou onderzoeken. De Senaat nam dat voorstel echter niet over. De noodzakelijke gekwalificeerde meerderheid van zestig stemmen vóór, werd niet gehaald. Alle vijftig Democratische senatoren en zes Republikeinen stemden voor. Er waren dus vier stemmen tekort.

Daarop besloot het Huis van Afgevaardigden een eigen commissie uit zijn midden samen te stellen. Dat idee werd gesteund door alle Democaten –die in het Huis de meerderheid hebben– en 35 Republikeinse Afgevaardigden. Het plan was dat er in die commissie vijf Democraten en vijf Republikeinen zouden zitten. De voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Nancy Pelosi, stemde echter niet in met de voordracht van twee Republikeinen. Die zouden te veel pro-Trump zijn. Daarop trok de fractieleider van de Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden, Kevin McCarthy, de hele afvaardiging terug.

Vervolgens benoemde Pelosi op eigen intitiatief naast zeven Democraten, twee Republikeinse parlementariërs: Liz Cheney en Adam Kinziger. Van hen was en is bekend dat zij zware kritiek hebben op Trump. Binnen hun eigen fractie worden zij „Pelosi-Republikeinen” genoemd. Deze samenstelling van de commissie heeft ertoe geleid dat zij bij de Republikeinen, en dus bij de helft van de Amerikanen, als partijdig en dus niet objectief wordt gezien.

2. Wat wil de commissie onderzoeken?

De commissie wil nagaan wat er op 6 januari 2021 bij de bestorming van het Capitool exact is gebeurd. Centrale vragen zijn: Was dit een uit de hand gelopen demonstratie, of was er een vooropgezet plan? En: Wat was de rol van president Trump hierbij?

3. Is dat het enige onderzoek dat loopt?

Nee, naast de onderzoekscommissie is justitie bezig met het afhandelen van de aanklachten tegen ongeveer 800 relschoppers. Een aantal van hen is inmiddels veroordeeld tot gevangenisstraffen.

4. Hoe is de onderzoekscommissie te werk gegaan?

De commissie heeft sinds de start vorig jaar juli met haar team medewerkers bijna duizend getuigen gehoord en 140.000 documenten verzameld en doorgenomen.

In juni begon ze een reeks van acht publieke hoorzittingen. Daarin werden fragmenten van eerder gehouden getuigenverhoren getoond en een aantal getuigen voor het oog van de natie nog eens aan de tand gevoeld. De commissie had met deze uitzendingen van de hoorzittingen het doel het Amerikaanse volk te tonen wat er bij de Capitoolrellen gebeurde en wat daarbij de rol van president Trump was.

5. Wat zijn de voornaamste resultaten van het onderzoek tot nu toe?

De onderzoekscommissie heeft weliswaar nog geen rapport met voorlopige conclusies uitgebracht, maar commissieleden hebben met wel een aantal bevindingen met de media gedeeld. De vijf belangrijkste zijn:

1. De bestorming van het Capitool was niet een uit de hand gelopen demonstratie, maar een duidelijk gerichte en georganiseerde actie. Het doel was de vrije stemming in het Congres over de uitslag van de verkiezingen te ontwrichten. Het optreden van Trump voorafgaand aan de bestorming heeft bijgedragen aan de ongeregeldheden. De commissie zegt dat Trump de demonstranten opriep om naar het Capitool te gaan, terwijl hij wist dat ze bewapend waren.

2. Trump wist dat zijn bewering over de gestolen verkiezingen echt niet klopte. De meeste van zijn naaste medewerkers en raadgevers, onder wie zijn minister van Justitie Bill Barr en zijn eigen dochter Ivanka, zeiden hem dat hij zich bij de uitslag moest neerleggen en dat er geen aanwijzingen zijn dat er sprake is geweest van grootscheepse, georganiseerde fraude. Trumps advocaat Rudy Giuliani, die bij herhaling sprak over de gestolen verkiezingen, zei: „We hebben veel theorieën. We hebben echter geen enkel bewijs.”

3. Mede op advies van een kleine groep vertrouwelingen zette Trump mensen onder druk om ergens nog een aantal stemmen te vinden die hem alsnog aan een meerderheid zouden helpen. Zo nam het Witte Huis achttien keer contact op met functionarissen uit Georgia. In een persoonlijk telefoongesprek tussen Trump en de Republikeinse minister van Buitenlandse Zaken van Georgia, Brad Raffensperger, vroeg de president om stemmen voor hem te „vinden.” Medewerkers waarschuwden hem bij herhaling dat deze aanpak illegaal was.

4. Trumps advocaat John Eastman ontwikkelde voor Trump plannen om de verkiezingsuitslag ongeldig te verklaren. Eastman erkende in gesprekken met medewerkers van het Witte Huis dat zijn plannen in strijd waren met de wetgeving. Maar dat was voor Eastman geen probleem omdat in zijn ogen „de Kieswet ongrondwettelijk is.” Trumps adviseur zei ook dat de rechtbanken zich er niet mee zouden bemoeien als de uitslag werd afgewezen.

De commissie toonde tijdens de hoorzittingen een document dat Eastman al in oktober (dus voor de presidentsverkiezingen) had opgesteld. Daarin stelde hij dat de grondwet nergens suggereert dat de vicepresident als voorzitter van de Senaat zelf mag beslissen over de verkiezingsuitslag. Nog geen twee maanden later maakte Eastman president Trump wijs dat Pence juist wel die macht had. Wrang is ook dat Eastman –net als andere adviseurs van Trump– de president vroeg om geplaatst te worden op de gratielijst. Daarmee gaf Eastman impliciet aan te beseffen aangezet te hebben tot illegaal optreden.

5. Trump heeft tijdens de bestorming zijn plicht verzaakt door niet tegen de bestormers op te treden. Ondanks smeekbeden van zijn adviseurs en familie bleef hij 187 minuten televisie kijken en bellen met Congresleden om zijn eigen zaak te bepleiten. Hij bekommerde zich niet om de veiligheid van zijn vicepresident en toen hij hoorde in welk gevaar Pence was, zei hij dat deze dit verdiend had.

De dreiging die van de bestorming uitging was groot. Zelfs beveiligers van het Congres vreesden voor hun leven. Na ruim drie uur riep Trump de bestormers op naar huis te gaan. Hij weigerde hun acties te veroordelen.

6. Dat zijn stevige uitkomsten. Wat is het effect ervan bij de kiezers?

Voor de Democraten is het op grond van deze bevindingen helder dat Trump nooit meer aan de macht mag komen. „Hij is een gevaar voor de democratie”, zei een vooraanstaand partijlid.

Bij de Republikeinen ligt dit anders. De meerderheid van de Republikeinse kiezers is er niet van overtuigd dat Trump fout zat. Ze geloven dat de verkiezingen inderdaad gestolen zijn. En het onderzoek van de commissie is volgens hen een partijdig onderzoek dat uitsluitend ten doel heeft Trump in diskrediet te brengen.

7. Doet het onderzoek Trump dan geen schade?

Dat wel. Vooral bij zogenoemde zwevende kiezers hebben de publieke hoorzittingen ervoor gezorgd dat hun reserves jegens Trump groeien. Tot die groep behoren ook mensen die op de voormalige president hebben gestemd. Zij vragen zich af of zij in de toekomst nog wel hun stem kunnen geven aan een Republikein die achter Trump staat.

Ook de strategen van de Republikeinse partij maken zich zorgen. Behalve dat zij zich onder invloed van de hoorzittingen afvragen of Trump in 2024 wel kandidaat moet zijn voor hun partij, vrezen zij dat al het negatieve nieuws over Trump de uitslag van de Congresverkiezingen in november negatief zal beïnvloeden.

8. Maar als de commmssie zulke harde conclusies trekt, waarom wordt Trump dan niet juridisch vervolgd?

De commissie lijkt van plan te zijn zoveel mogelijk materiaal tegen Trump te verzamelen en hoopt dan dat justitie de oud-president aan de tand gaat voelen. Afgelopen zondag hebben verschillende commissieleden er tijdens televisie-uitzendingen op aangedrongen dat het openbaar ministerie in actie komt.

Vooralsnog lijkt minister Merrick Garland van Justitie te aarzelen. Volgens ingewijden zit hij klem. Hij moet kiezen tussen enerzijds het feit dat Trump net als elke andere burger onderzocht moet worden als hij iets fout heeft gedaan en anderzijds het gevaar dat een dagvaarding van een ex-president tot grote politieke en maatschappelijke onrust zal leiden.