Tijdens de kredietcrisis in 2008 stonden banken op omvallen. Veel mensen verplaatsten snel digitaal hun geld of wilden hun geld contant opnemen. Als veel mensen dat laatste doen, heet dat een bankrun. Een bank kan dan failliet gaan – en dat gebeurde in Nederland ook. DSB Bank viel om en ABN-AMRO moest gered worden. De Nederlandse overheid stond al volledig garant voor de eerste 20.000 euro en die garantstelling werd tijdelijk opgetrokken tot een ton.

Daarna is het garantiestelsel verbeterd. Banken zouden daardoor weerbaarder zijn bij nieuwe economische schokken. Maar de afgelopen jaren hebben we gezien dat er allerlei nieuwe crises kunnen ontstaan. Een gezondheidscrisis, snel oplopende inflatie, een mogelijke recessie en ook nog een oorlogsrisico. Heeft het depositogarantiestelsel in zulke situaties zin?

Als wij in oorlog zijn, heeft de overheid de mogelijkheid tot het in werking stellen van de Noodwet financieel verkeer. Net zoals dat tijdens de COVID-19-pandemie gebeurde, kunnen er beperkingen worden ingevoerd. De Noodwet financieel verkeer bestaat al sinds 1978, maar leidt een slapend bestaan. Wat staat er eigenlijk in?

De overheid kan kredietbeperkingen instellen. Daarnaast kan ze een limiet stellen aan de opname of het gebruik van geld. Ook kan ze een zogeheten bank holyday invoeren: het tijdelijk sluiten van banken. Verder kan ze de hoogte van de rente bepalen – en we weten inmiddels dat negatieve rentes ook mogelijk zijn. Ze kan eveneens noodgeld in circulatie brengen. Dat kan contant geld zijn, maar tegenwoordig zou ook een digitale munt mogelijk zijn. Ook het aan- en verkopen van beleggingen kan worden beperkt. Verder zullen tijdens een periode van oorlog overlijdensrisicoverzekeringen 10 procent minder uitkeren.

De noodwet zal wel geactualiseerd moeten worden. We hebben de afgelopen jaren gezien dat in tijden van crisis het collectieve belang boven het individuele belang gaat. Bij een oorlog geldt dat ook.

In 2008 stond de overheid garant voor het spaargeld, maar bij een oorlog zou ze met het oog op het collectieve belang uw geld zelfs kunnen blokkeren. Een oorlogsrisico is niet ondenkbaar: als de Russische president Poetin de NAVO aanvalt, zijn we direct in oorlog. Ik ben dan ook benieuwd wanneer verzekeraars hun beperkende voorwaarden in zo’n situatie zullen invoeren en wanneer de regering de noodwet nodig acht. Zo’n discussie moet je als samenleving vooraf voeren en niet tijdens een crisis.

Wat kunt u zelf doen? Tot op zekere hoogte staat uw spaargeld veilig bij de bank. Wat contant geld in huis hebben, is altijd verstandig, los van een oorlogsdreiging. Er kan namelijk ook sprake zijn van een stroomstoring of een niet-werkende pinautomaat. Verder zijn zekerheden rond je spaarrekening nooit volledig; ook niet bij een depositogarantiestelsel.

De auteur is Master of Financial Planning