Daar zag ik twee weken geleden met eigen ogen mooie voorbeelden van in de Aarhusregio in Denemarken. Boeren die overschakelen, blijven daar een goed verdienmodel houden en daarmee een toekomstperspectief. Ook Denemarken heeft een lange traditie van agrarische innovatie. Echter, wat de Denen ook hebben behouden, is organisatie- en samenwerkingsvermogen met organisaties als Organic Denmark en Food Nation Denmark. Zij staan de boeren in Denemarken terzijde en werken mee aan een eerlijke prijs voor hun producten. Zij visualiseren de nieuwe weg voorwaarts. Want waar een wil is, daar opent zich een weg! Maar hoe communiceren we die nieuwe weg?

Als we informatie via beelden communiceren, blijft die veel duidelijker hangen in ons geheugen. Een Chinees spreekwoord luidt dat één plaatje meer zegt dan duizend woorden. Op Nyenrode maken we gebruik van de kennis van George Parker, die illustreert hoe geprogrammeerd wij denken. Bijvoorbeeld: ik vraag u om een fout antwoord te geven op de volgende vragen: Wat is de hoofdstad van Frankrijk? Hoeveel is 3 x 5? Welke kleur heeft een sinaasappel?

ALERT: Schrijft u, voordat u verder leest, voor uzelf die foute antwoorden eens op.

Wellicht antwoordde u met Marseille, Bordeaux, Amsterdam of Londen. En op de tweede vraag 10, of 12. Ten slotte koos u rood, groen of zwart als antwoord op de derde vraag. De opdracht luidde echter slechts: geef een fout antwoord! Verder niets. Toch zullen velen als antwoord op de eerste vraag een andere stad noemen, op de tweede vraag een ander cijfer en op de derde vraag een andere kleur. Terwijl een fout antwoord álles kan zijn, behalve de stad Parijs, het cijfer 15 en de kleur oranje. De les is dat wat we lezen of horen ons naar een bepaalde beantwoording stuurt.

Hieraan dacht ik terug op de bijeenkomst ”Stikstof Feiten” in Barneveld, waarop recent meer dan duizend boeren en andere betrokken MKB-ondernemers, lokale politici en burgers aanwezig waren. Het verfoeide stikstofkaartje van het ministerie van LNV kwam langs. De kernboodschap, gemiddeld genomen 50 procent stikstofreductie, verdween achter dit kleurige kaartje.

De aandacht voor beeld leidt af van de boodschap; daardoor denken mensen verder in wat ze zién. Het is namelijk een gegeven dat we eerder dingen zien waarin we reeds geloven dan dat we gaan geloven in wat we zien. We bevestigen in ons brein eerder datgene wat we al denken te weten of wat voor ons al een vastomlijnde overtuiging is. Dan is het best moeilijk om vanaf zo’n beeldkaartje een omschakeling te bewerkstelligen naar een verhaal met een andere kernboodschap.

Op die Visie MKB-bijeenkomst in Barneveld sprak de Gelderse gedeputeerde Peter Drenth. Hij gebruikte geen plaatjes of kaartjes in zijn toespraak over het aanpak van het programma Gelderse Maatregelen Stikstof (GMS). Die aanpak gaat uit van innovatie, van een autonome uitstroom van stoppende boeren zonder bedrijfsopvolger, van vrijwillige opkoop in alle sectoren en van natuurherstel. Geen boer wordt gedwongen uitgekocht. Toch kreeg die boodschap, duidelijk en met verve gebracht, een moeizaam onthaal bij het publiek, zo leek het. En dat kwam ongetwijfeld omdat men het kaartje van LNV nog levendig voor zich zag. Dan is de gedachte: „De boeren moeten weg, zij zijn niet meer gewenst, het kaartje laat dit zien.” En de gunstigste reactie is: eerst zien en dan geloven. Wat daarmee ondersneeuwt of niet voor mogelijk wordt gehouden, is dat provincies een eigen politiek beleid mogen maken over de manier waarop ze met hun gemeenten tot stikstofreductie komen. In de openbare bestuurskunde wordt het ”tegenmacht” genoemd wanneer een provincie zelfstandig beleid kan maken.

Maar zo’n eigen Gelderse provinciale boodschap heeft tijd nodig om te landen. Zo’n kaartje krijgen we niet makkelijk uit het gezamenlijke geheugen. Op z’n minst blijft argwaan bestaan, evenals een fout antwoord op de kernboodschap van stikstofreductie. Conclusie: Het ministerie organiseert door dat kleurige kaartje zijn eigen weerstand.

De auteur werkt bij de CHE en Nyenrode.