Om welk type zorg gaat het?

Onderzoekers van het instituut keken naar operaties die niet binnen een maand hoeven te worden uitgevoerd. Het gaat bijvoorbeeld om staar-, heup- of knie-operaties, maar ook om niertransplantaties. In 2020 en 2021 zouden 1,6 miljoen van zulke ingrepen zijn uitgevoerd. Maar 305.000 ingrepen gingen niet door, omdat de bedden in de ziekenhuizen en veel ziekenhuispersoneel nodig waren om coronapatiënten op te vangen.

Wat zijn gezonde levensjaren?

Elk jaar dat een Nederlander gezond doorbrengt, wordt gerekend als 1 gezond levensjaar. De levenskwaliteit van een Nederlander die aan een aandoening lijdt, krijgt een bepaalde waarde tussen 0 en 1. Voor iemand die een jaar aan staar lijdt, is dat bijvoorbeeld 0,7. Die kan niet autorijden of een boek lezen. Na een staaroperatie neemt de levenskwaliteit toe naar 0,9.

Hoe berekent het RIVM de verloren gezonde levensjaren?

Het gaat om een minimale schatting. Ongeveer een vijfde van de operaties ging in 2020 en in 2021 niet door. Een vijfde van de 1,8 miljoen gezonde levensjaren die de ingrepen zouden hebben opgeleverd, zijn daardoor verloren gegaan. Omgerekend gaat het dus om 320.000 levensjaren.

De volledige verliezen aan gezonde levensjaren zijn volgens het instituut groter dan 320.000 omdat niet alle vormen van zorg zijn meegeteld. „Denk aan de gevolgen van uitgestelde diagnoses en urgente zorg op poliklinieken.”

Zijn die achterstanden er nu nog?

Jazeker. Voortdurend komen er nog nieuwe patiënten bij die een achterstand zullen oplopen door de achterstand die de afgelopen twee jaar is ontstaan. Als ziekenhuizen erin slagen om tot eind 2026 elk jaar 5 procent meer operaties uit te voeren, zou de schade voor de gezondheid met 19.000 levensjaren kunnen worden teruggebracht tot 301.000. Het RIVM verwacht dat niet alle uitgestelde operaties kunnen worden ingehaald.

Lopen we door de huidige coronagolf kans op nog meer uitgestelde zorg?

Dat zit er dik in. Het RIVM kreeg tussen zondagochtend en maandagochtend 3812 meldingen van positieve tests, het hoogste aantal in twaalf weken tijd. Ziekenhuizen behandelen momenteel 828 mensen die het coronavirus onder de leden hebben. De stijging van aantal nieuwe coronagevallen vlakt wel af: de piek lijkt daarmee in zicht te komen. Maar ook door de huidige golf zal het aantal uitgestelde behandelingen weer toenemen.

Hoe kunnen ziekenhuizen uitgestelde zorg voorkomen?

Volgens het gezondheidsinstituut laten de cijfers zien dat het belangrijk is om bij een crisis de gewone zorg zo goed mogelijk door te laten gaan. Privéklinieken en buitenlandse ziekenhuizen zouden kunnen bijspringen. Ook zouden ziekenhuizen de operatiecapaciteit zo goed mogelijk kunnen gebruiken voor operaties die veel gezondheidswinst opleveren. Bijvoorbeeld voor staar-, heup- en knieoperaties en niertransplantaties.