Solana, de coördinator van de Unie op het gebied van de externe betrekkingen, hield dinsdag, aan de vooravond van overleg in Madrid met de VS, Rusland en topman Annan van de VN, een pleidooi voor een hechte coördinatie van alle internationale inspanningen. Die dienen in de eerste plaats te resulteren in een onmiddellijk staakt-het-vuren.

Maar daarbij mag het wat hem betreft niet blijven. Hij wil tevens een politiek perspectief bieden voor de toekomst: twee soevereine staten die vreedzaam naast elkaar bestaan met algemeen erkende grenzen. Daarmee schetste hij het doel voor de lange termijn en sloot hij zich aan bij het initiatief van Saudi-Arabië.

De bemiddelingspoging die vorige week vanuit de EU werd ondernomen, na spoedberaad van de ministers van Buitenlandse Zaken, liep uit op een mislukking. Solana en de Spaanse bewindsman Piqué keerden al snel en zonder enig resultaat van hun missie terug.

Wat nu toe doen? De beraadslagingen over die vraag voltrekken zich dezer dagen vooral in het Europees Parlement (EP) in Straatsburg. Dat wijdde dinsdag samen met Solana en commissaris Patten (Buitenlands Beleid) een debat aan de crisis. De volksvertegenwoordigers hebben vanmiddag gestemd over een resolutie.

De mogelijkheid om het enkele jaren geleden met Israël gesloten associatieverdrag voorlopig buiten werking te stellen, is in het EP uitgegroeid tot een belangrijk discussiepunt. De betrokken overeenkomst kent exportproducten van dat land een voorkeursstatus toe. Een streep halen daardoor betekent dat op die goederen zonder enige korting weer invoertarieven van toepassing zijn. De EU is de voornaamste afzetmarkt van de Joodse natie.

Binnen het Europees Parlement (EP) heerst verdeeldheid. Ook diverse fracties zijn intern niet eensgezind. Daarom viel woensdagmorgen de uitslag van de stemming niet te voorspellen. De christen-democraten zijn in meerderheid tegen de beoogde sanctie, de liberalen eveneens. Voor socialisten en groenen geldt het omgekeerde. Brede consensus bestaat er alleen over het versneld en onmiddellijk bijeenroepen van de zogenaamde associatieraad, het orgaan voor de politieke dialoog waarin het verdrag eveneens voorziet.

Het EP heeft trouwens niet het laatste woord. Uiteindelijk beslissen de regeringen en in die kring is waarschijnlijk niet de vereiste unanimiteit voorhanden. Onder de grote lidstaten wil met name Duitsland niets weten van een harde lijn tegenover Israël. Het historisch besef weegt daar zwaar. Spanje, dat gedurende dit halfjaar in de EU de voorzittershamer hanteert, liet gisteren daarentegen weten dat het van harte zal ijveren voor een ondubbelzinnig signaal. Andere opties in dat verband zijn het zenden van waarnemers, een wapenembargo en, wat Solana niet uitsluit, toezicht van troepen met een mandaat van de VN.

Wat de EU ook doet of uitspreekt, zij weet dat haar invloed in het Midden-Oosten gering is. Zij heeft de afgelopen jaren met name de Palestijnen omvangrijke financiële hulp geboden, onder meer voor projecten in sectoren als de infrastructuur, het onderwijs en de gezondheidszorg en bedoeld als smeerolie om het vredesproces te vergemakkelijken. Maar het lukte niet die investering te verzilveren in de zin van een uitbreiding van haar politieke rol in de regio. De regie over de gevoerde besprekingen om oplossingen te vinden voor het slepende conflict berustte volledig bij de VS.

Sharon toonde de afgelopen dagen dat hij zich niet zomaar laat gezeggen door de internationale gemeenschap en dat hij Europa al helemaal niet ziet staan. Hij weigerde Solana en Piqué de toegang tot Ramallah voor een onderhoud met Arafat. Het vliegtuig met het tweetal was nauwelijks weer vertrokken of hij gaf de Amerikaanse afgezant Zinni wél groen licht voor een ontmoeting met de Palestijnse leider in diens belegerde hoofdkwartier. De premier illustreerde met dat onderscheid nog eens haarscherp hoe hij aankijkt tegen de bemoeienis vanuit de Unie.

De EU heeft die behandeling door Sharon als pijnlijk en vernederend ervaren. Dat kon gisteren in Straatsburg voortdurend worden beluisterd. „Onaanvaardbaar”, benadrukten de voorzitters van de fracties van zowel christen-democraten als socialisten.

Baron Crespo, aanvoerder van laatstgenoemde groepering: „Onze geassocieerde vrienden gedragen zich niet als vrienden. Het minste wat we van hen mogen verwachten is een positieve houding en die blijkt niet aanwezig. We moeten duidelijk maken dat we protesteren tegen die opstelling.” Het voorlopig einde van de samenwerkingsovereenkomst duidde hij in dat opzicht aan als „een minimaal gebaar.”

Belder (ChristenUnie-SGP) verwoordde een geheel andere visie. Hij pleitte voor strafmaatregelen in de richting van juist Arafat. De bewijzen stapelen zich volgens hem op dat die direct betrokken is bij zelfmoordacties. „Welke consequenties trekt de EU als grootste donor van de Palestijnse Autoriteit uit deze handelwijze? Moeten financiële sancties niet serieus worden overwogen?” verklaarde hij in het Parlement.

Voorts noemde de afgevaardigde van de protestante partijen het legitiem dat de regering van Sharon, „zij het pas na een lange reeks van uiterst bloedige aanslagen”, zelf is overgegaan tot het uitschakelen van de terreurnetwerken. „De westerse diplomatie oefent zware druk uit om de militaire operatie af te breken. Maar welke veiligheidsgaranties bieden de EU en haar lidstaten? Kan Europa waarborgen dat het geweld tegen de inwoners van Israël daarna niet opnieuw in alle hevigheid losbarst?” aldus Belder.

Solana probeerde in het debat nadrukkelijk elke schijn van partijdigheid te vermijden. „We blijven terrorisme veroordelen, niet één keer, maar duizend keer. De regering in Jeruzalem heeft het recht en de plicht om de eigen burgers te beschermen, maar het huidige offensief levert daar geen bijdrage aan”, verzekerde de topdiplomaat.

Met bezieling en grote betrokkenheid zal hij naar zijn zeggen blijven werken aan vrede. Daaraan voegde hij echter direct toe: „Ik beschik niet over wondermiddelen.”