Corona, de oorlog in Oekraïne, klimaatkwesties, de stikstofproblematiek, stijgende gasprijzen, woningnood… Aan de stroom nieuws komt nooit een einde. Op nu.nl is er steeds weer een voorraad artikelen om te lezen, de krant staat altijd vol en de beelden van gebombardeerde steden en overvolle ziekenhuizen zijn soms maar moeilijk van het netvlies te krijgen.

Niet iedereen kan even goed omgaan met die vloedgolf aan informatie. Steeds meer mensen gaan actief nieuws mijden, zo blijkt uit pas verschenen onderzoek van het Commissariaat voor de Media. In het zogeheten Digital News Report zet de organisatie allerlei feiten over het mediagebruik van Nederlanders op een rijtje. Zo is de interesse in nieuws gedaald, zowel in Nederland als wereldwijd. Hoewel het grootste deel van de bevolking –82 procent– minstens dagelijks het nieuws checkt, is de groep nieuwsmijders sinds de start van het onderzoek in 2017 nog niet zo groot geweest. Acht procent van de mensen geeft aan niet geïnteresseerd te zijn in nieuws. En vooral jongeren tot 35 jaar kiezen er vaker voor om actief nieuws te mijden. Van de 25- tot 34-jarigen mijdt 48 procent soms of vaak het nieuws, van de 55-plussers is dit 31 procent.

Overprikkeld

Het is een ontwikkeling die onderzoeker Kiki de Bruin bekend voorkomt. Ze doet bij de Hogeschool Utrecht en de Universiteit van Amsterdam promotieonderzoek naar nieuwsmijding. „Door de digitalisering en de hoeveelheid platformen waarop we nieuws kunnen kijken en lezen, komt er de laatste tien jaar steeds meer informatie naar ons toe. Daarom kiezen mensen er vaker voor om te selecteren, omdat onze hersenen die hoeveelheid nieuws anders niet aankunnen.”

Nieuws mijden betekent volgens De Bruin trouwens niet per se dat je er bewust voor kiest om helemaal niets meer te volgen. Dat is ook bijna niet meer mogelijk in deze tijd. „Ik sprak voor mijn onderzoek met iemand die actief probeerde het nieuws te vermijden. Maar die persoon kwam het nog steeds overal tegen. Op een scherm op het station, via een link die iemand stuurde op WhatsApp en bij een discussie in de bus.”

Het gaat vooral om het doseren van nieuws, vaak vanuit een vermoeid of overprikkeld gevoel. Als voorbeeld noemt de onderzoeker de coronacrisis. „In het begin zag je dat iedereen trouw alles volgde, omdat het fijn is om een klein gevoel van zekerheid te hebben over wat er gaande is. Nieuws is dan een houvast. Maar hoe langer zo’n crisis duurt, hoe meer die houding verandert. Mensen worden moe van de zoveelste persconferentie, weer een nieuw beleid, weer een nieuwe variant van het virus… Op den duur wordt het dan allemaal te veel.”

Herkenbaar, vindt „trouwe krantenlezer” Aart van Dam, die reageerde op een oproep van het Reformatorisch Dagblad op sociale media. Hij leest bewust alleen de krant en luistert af en toe naar Radio 1 in de auto. „Ik zie bij collega’s wel dat ze voortdurend zitten te scrollen of te praten over een opvallend nieuwsfilmpje. Maar van mij hoeft dat niet zo. Het houdt nooit op. Ik zoek naar verdieping, naar op mijn gemak een nieuwsstuk lezen. Hoe meer beelden je ziet, hoe vluchtiger alles over elkaar heen buitelt.”

Van Dam stoort zich soms aan de grote hoeveelheid nieuws over hetzelfde onderwerp; of dat nou corona is of de oorlog in Oekraïne. „Natuurlijk is het belangrijk om nieuwe ontwikkelingen te melden. Maar nu vind ik het nieuws soms te hyperig. Dan worden er grote hoeveelheden krantenpagina’s volgeschreven over een oorlog of voortdurend programma’s gemaakt over dat onderwerp, maar na een poosje verdwijnt het ineens ook weer uit het nieuws. Neem de situatie in Afghanistan: hoe vaak horen we daar nu nog over? Terwijl ik best graag zou lezen hoe het daar nu gaat na de overname van de taliban. Nuchterheid en terughoudendheid zijn voor mij belangrijke thema’s als het gaat om de nieuwsvoorziening. Als het nieuws een poosje flink wordt gedomineerd door een onderwerp, sluit ik me er op een gegeven moment automatisch wat voor af. Dan heb ik behoefte aan evenwicht.”

Rust

Naast overprikkeling kan nieuws ook een negatief effect hebben op ons mentale welzijn. De grootste nieuwsverhalen gaan bijna altijd over pijn, verdriet en misstanden. Niet iedereen kan het aan om heftige beelden te zien of steeds geconfronteerd te worden met al het leed op de wereld. Hoe meer je je identificeert met de mensen over wie je leest, hoe meer het nieuws bij je binnenkomt. „Uit onderzoek blijkt ook dat mensen die veel heftig nieuws volgen, daar negatief door beïnvloed kunnen worden”, zegt onderzoeker Kiki de Bruin. „Het kan leiden tot gevoelens van machteloosheid, neerslachtigheid en angst. En wij zagen in ons eigen onderzoek ook dat mensen die tijdens corona het nieuws wat meer gingen mijden, na een poosje aangaven zich beter te voelen.”

Er zijn meer mensen die het nieuws zijn gaan doseren, blijkt uit de reacties op een oproep op de sociale media van het Reformatorisch Dagblad. Zo leest Corina in het weekend nog wel graag de verdiepende bijlagen van de krant, maar volgt ze het nieuws niet meer. „De nieuws­apps heb ik maanden geleden van mijn telefoon verwijderd en ik luister ook zelden meer naar nieuwszenders. Ik merkte pas nadat ik ermee was gestopt hoeveel onrust het veroorzaakte.”

Ook Geertine de Bree-Huisbrink last regelmatig een stop in. „Als het me te veel wordt, volg ik een paar dagen niets. Heerlijk rustig. En geen journaal meer voor mij in de avond, want daar kreeg ik echt zo’n vol hoofd van. Het is niet noodzakelijk om alles te weten wat er gebeurt.”

Aart van Dam probeert de heftige nieuwsbeelden ook te doseren; zo kijkt hij zelden naar het journaal. „Het heeft niet zo veel meerwaarde dat je alles weet en ziet. Mijn vrouw houdt er al helemaal niet van, ze kan niet tegen de ellende en gruwelen die ze ziet. Ik vind het belangrijk dat je een beetje op de hoogte bent van de situatie in de wereld, maar tegelijkertijd snap ik ook dat het soms te veel is. Zolang je maar niet wereldvreemd wordt.”

Gezond

Wantrouwen in de media is ook een belangrijke motivatie om anders naar het nieuws te kijken, zo blijkt uit het rapport van het Commissariaat voor de Media. Zo’n 
16 procent van de nieuwsmijders mijdt het nieuws omdat ze het onbetrouwbaar of vertekenend vinden.

Onderzoeker Kiki de Bruin plaatst wel een kanttekening bij deze cijfers. „Er is een relatief kleine groep die weinig vertrouwen heeft in de media, maar zij hebben wel een luide stem en laten dus ook vaak van zich horen. Dat kan tot een vertekend beeld leiden. In Nederland vermijden mensen eerder het nieuws om mentale redenen. In andere landen is het percentage wantrouwers juist weer veel hoger.”

Kan het mijden van nieuws kwaad? Volgens De Bruin hoeft dat niet zo te zijn. „Er bestaat een theorie in de wetenschap dat er een kenniskloof ontstaat tussen mensen die wel en mensen die geen nieuws consumeren. Bij grote spreiding tussen leeftijdsgroepen is dat niet zo’n probleem, maar het wordt problematisch als één groep het gaat doen. Dan krijg je verschillen in maatschappelijke en democratische keuzes. Die kunnen op termijn leiden tot meer ongelijkheid.”

Keuzes maken in de manier waarop je nieuws consumeert is volgens haar juist een goede zaak. „Mensen die orde aanbrengen in de chaos en bewust bedenken wat ze wel en niet lezen en op welke tijdstippen, hebben er bewezen baat bij. Ze voelen zich rustiger en hebben vaak minder last van een machteloos gevoel. Als je het zo bekijkt, is nieuws doseren dus iets heel gezonds.”