Het manuscript van deze studie was in 2008 al klaar, maar omdat Vlagsma er geen uitgever voor kon vinden, bleef het op de plank liggen. Uiteindelijk zag het boekwerk door de inspanningen van het Nationaal Orgelmuseum in Elburg het licht en werd het speurwerk van Vlagsma in archieven van stads- en dorpsbesturen, kloosters en privéarchieven van adellijke en rijke families beloond. Het resultaat van deze studie brengt het hele ”orgelpatrimonium” van de provincie Overijssel uit de periode 1450 tot 1825 in beeld.

Het eerste tijdvak van de orgelbouw dat Vlagsma beschrijft eindigt bij de Reformatie. Die bracht een kentering teweeg in het gebruik van het orgel. Het tweede tijdvak begint in 1580 en eindigt in 1750: een periode van verbouwing en uitbreiding van bestaande instrumenten. De derde periode gaat van 1750 tot 1825. Daarna dient de romantiek zich aan in de orgelbouw, het begin van de ontwikkeling van een nieuw type orgel. Iets wat voor Vlagsma kennelijk minder interessant is.

Overigens beschrijft hij voor alle tijdvakken de wederwaardigheden in de orgelbouw in de regio’s Vollenhove, Salland, Twente, Zwolle, Kampen en Deventer. Van alle beschreven instrumenten zijn er nog maar 25 over. De rest is verdwenen.

Vlagsma beschrijft de belangrijkste restauraties van de instrumenten en de advies(organen) die erbij betrokken waren. Overigens leverde dat ook de nodige conflicten op. Zo was Lambert Erné het niet eens met Willem Hendrik Zwart, Feike Asma en dr. M. A. Vente over de restauratieplannen van het Hinszorgel in de Bovenkerk in Kampen. Erné trok zich terug als adviseur.

Uitvoerig bespreekt Vlagsma de architectuur van de orgelkassen: een onderwerp dat hem op het lijf geschreven is. Verder beschrijft hij werk en leven van de diverse orgelmakers die in het gewest Overijssel werkten. Ook komen de verschillende organisten aan bod. Vooral in de archieven van Zwolle, Kampen en Deventer is over de bespelers van de orgels veel informatie te vinden. Dat levert de nodige anekdotes op. Zo kwam organist Johann Adam Reincken in Deventer in conflict met het stadsbestuur omdat hij bier onder de prijs verkocht. In Steenwijk werd Bartelt Luitjes ontslagen wegens het plegen van ontucht met meisjes. Uit respect voor zijn hoge leeftijd kreeg hij gratie, maar hij moest wel de kosten van de gerechtelijke procedure betalen.

Al met al een prachtig boek waarin de vele fraaie foto’s een lust voor het oog zijn.

Overijsselse orgels uit de periode 1450 tot 1825, Auke H. Vlagsma; uitg. Nationaal Orgelmuseum; 416 blz.; € 39,50