Amerikaanse kippenpoten houden de gemoederen in Rusland al meer dan tien jaar bezig. Ze verschenen voor het eerst massaal in de Russische winkelschappen rond 1990, als gesubsidieerde voedselhulp. Het kippenvlees vormde toen een welkome aanvulling op het schaarse Russische vleesaanbod.

De Amerikanen waren blij dat ze hun weinig gevraagde en vaak inferieure kippenresten alsnog konden afzetten. De kippenpoten waren snel populair onder de Russen. Ze gaven die het koosnaampje Nozjki Boesja, vernoemd naar de toenmalige Amerikaanse president George Bush sr.

Dankzij de aanhoudende economische crisis in Rusland -met desastreuze gevolgen voor de lokale kippensector- zagen de Amerikanen kans een groot permanent marktaandeel te veroveren. Ook zonder subsidie kosten Nozjki Boesja beduidend minder dan Russische kippenpoten. De Amerikaanse kipverwerkende industrie werkt veel efficiënter en dus goedkoper dan de Russische.

In het jaar 2001 was slechts eenvierde van de 2 miljoen ton geconsumeerd kippenvlees in Rusland afkomstig van de eigen kippenboerderijen. De rest kwam uit het buitenland, voor het grootste deel uit de VS. In totaal importeerde Rusland vorig jaar 1 miljoen ton Amerikaans kippenvlees, dus de helft van de totale Russische consumptie. Daarmee was naar schatting 800 miljoen dollar gemoeid.

Rusland is voor de VS de belangrijkste afzetmarkt van kippenpoten, maar liefst 50 procent van de totale kippenexport. En dit is 20 procent van de totale Amerikaanse export naar Rusland. Honderden Amerikaanse farms in meer dan dertig staten produceren vrijwel exclusief voor de Russische markt. Verstoringen in deze situatie hebben dus automatisch grote implicaties voor de economische betrekkingen tussen beide landen.

Die verstoringen liggen al langer op de loer. De Russische kippenboeren en de Russische kipverwerkende industrie klagen er namelijk al jaren steen en been over dat de overheid hen niet steunt. Ze menen dat er sprake is van oneerlijke concurrentie. Hierdoor blijft hun marktaandeel ver achter bij dat van de buitenlandse producenten. Ze eisen verhoging van de invoertarieven opdat ze hun eigen productie snel kunnen opvoeren.

Ze worden in hun streven actief gesteund door een groeiend aantal Russische wetenschappers. Die menen dat de Amerikaanse kippenpoten een gevaar vormen voor de Russische volksgezondheid. Zij wijzen erop dat de Amerikanen op grote schaal antibiotica -zoals penicilline, chlortetracyclin en erythromycin- aan de kippen toevoegen.

Tot voor kort weerstond de Russische regering met succes de groeiende lobby tegen Nozjki Boesja. Ze is bang dat verhoging van de invoertarieven zal leiden tot snel groeiende consumentenprijzen en grote vleestekorten. Bovendien staan dergelijke invoerheffingen haaks op het Russische streven om zo snel mogelijk toe te treden tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO).

Toch zwichtte de Russische regering begin maart vrij onverwachts voor de agrarische en medische lobby. Ze greep zelfs naar het meest extreem denkbare middel: een totaal importverbod op alle Amerikaanse kippenvlees.

Als officiële reden noemde de Russische veterinaire dienst dat de Amerikaanse veterinaire controles de laatste tijd slecht functioneerden. Hierdoor zouden er in de Nozjki Boesja steeds vaker salmonella en resten antibiotica en hormonen zijn aangetroffen. Tegelijk eisten ze een aanpassing van het Russisch-Amerikaans exportprotocol uit 1996 aan de huidige, strengere Russische gezondheidseisen.

De Amerikanen toonden zich overrompeld door het Russische importverbod. Ze beweren dat er de laatste jaren geen veranderingen hebben plaatsgevonden in de toegepaste controles en toevoegingen. Zij beschuldigen de Russen ervan plotseling strengere eisen te stellen, zonder deze van tevoren bekend te hebben gemaakt.

Toeval of niet, het importverbod op Nozjki Boesja kwam precies op het moment dat de Amerikanen hun invoertarieven op Russisch staal hadden verhoogd. Hierdoor zullen de Russen op jaarbasis minsten 400 miljoen dollar mislopen op hun staalexport naar de VS.

Er lijkt dus sprake te zijn van een ontluikende handelsoorlog, met alle negatieve gevolgen van dien voor de bilaterale betrekkingen tussen beide landen. Al snel kwamen er bilaterale onderhandelingen op gang en inmiddels lijkt er een compromis te zijn bereikt. Rusland zegt de kippenimport te hervatten zodra Russische experts in de VS de Amerikaanse veterinaire controles hebben geïnspecteerd en goedgekeurd. Maar verschillende Russische woordvoerders twijfelen er nu al openlijk aan of het zover zal komen.

De gevolgen zijn nu al zichtbaar. De prijzen van kippenvlees zijn de afgelopen maand met zo’n 15 procent gestegen. In het rijke Moskou lijken zich voorlopig weinigen druk te maken. Maar mensen die het economisch niet zo breed hebben, zoals bejaarden en het overgrote deel van de Russische plattelandsbevolking, zullen al snel de negatieve gevolgen ondervinden van het importverbod.