Inflatie raakt werknemers vooral in het huishoudboekje. Alles wordt duurder en daardoor raakt de portemonnee bij hetzelfde bestedingspatroon eerder leeg. Ondernemers zien hun kosten toenemen, bijvoorbeeld voor materialen, energie en huur. Ook arbeid kan duurder worden, zeker in tijden van personeelsschaarste. Die hogere kosten zullen weer in de prijs moeten worden doorberekend, met als gevolg nog hogere inflatie. We noemen dit verschijnsel de loon-prijsspiraal.

Grote vraag is wat de inflatie betekent voor de loonontwikkeling, te beginnen met de loonwensen aan de cao-tafels. Compensatie van geldontwaarding via de cao is niet vanzelfsprekend. Vroeger was dat anders. Toen was wettelijk bepaald dat de lonen met de inflatie mee zouden stijgen. Maar deze op het eerste gezicht sympathieke regeling had een belangrijk nadeel: zij joeg de inflatie alleen maar harder aan. Hogere lonen betekenden hogere kosten en dus hogere prijzen: de loon-prijsspiraal. Die werd onbetaalbaar en daarom cirkelt het arbeidsmarktbeleid in Nederland sinds de jaren 80 rond het begrip loonmatiging.

Vertrekpunt

Geen automatische compensatie dus. Iedere loonsverhoging is daardoor een apart onderwerp aan de onderhandelingstafel. Vanuit de RMU wordt de loonwens normaliter bepaald door het inflatieniveau als vertrekpunt te nemen en daar een verhoging aan toe te voegen die gekoppeld is aan de stijging van de arbeidsproductiviteit. Deze methode is in normale omstandigheden logisch en reëel. Maar de omstandigheden zijn op dit moment uitzonderlijk.

Uitgaan van de totale inflatie (inclusief de energieprijzen) als basis voor de loonontwikkeling lijkt uitgesloten. Dat zou in theorie resulteren tot loonsverhogingen van tegen de 10 procent per jaar. Dat is niet reëel. Tenminste: als we een loon-prijsspiraal willen voorkomen, die op termijn een heel ernstige bedreiging voor de economie is. Maar ook uitgaan van de zogeheten kerninflatie kan tot forse loonsverhogingen leiden, met hetzelfde risico. Koopkrachtherstel voor de werknemer is dan alleen een succes voor de korte termijn.

Maatwerk

De onzekerheden zijn groot. Internationaal is de situatie zeer instabiel en de vooruitzichten zijn niet hoopgevend. De impact van de oorlog in Oekraïne op de mondiale economie is groot. Ook nationaal lijkt de groei tot stilstand gekomen en daalt het consumentenvertrouwen. Al deze factoren kunnen zeker voor ondernemers aanleiding zijn om uit gaan van een beheerste loonontwikkeling. Niet de volledige inflatie, maar maatwerk zal het uitgangspunt moeten zijn. Juist in het belang van een gezonde ontwikkeling van de economie en de arbeidsmarkt. Maar met oog voor de kwetsbaren en de zwakkere schouders; zij zullen helaas, zoals zo vaak, de zwaarste lasten dragen.

De auteur is coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid bij de RMU