Dat stelde de Amsterdamse hoogleraar politicologie aan de Universiteit van Amsterdam, Tom van der Meer, maandag in Den Haag tijdens een symposium van het Wetenschappelijk Instituut (WI) voor het CDA. Elke twee jaar organiseert het WI een bijeenkomst om de nalatenschap van voormalig CDA-leider en premier Ruud Lubbers te eren.

Van der Meer pakte maandag de partijen uit het politieke midden, en dus ook het CDA, stevig aan. Mede omdat zij niet duidelijk hebben gemaakt vanuit welke waarden zij hun werk doen, hebben ze de regie over het politieke conflict tussen de vingers door laten glippen. „Zij zijn campagne gaan voeren op leiderschap en bestuur. Het is niet langer duidelijk welk inhoudelijk conflict, welke waardenstrijd het politieke midden eigenlijk voert. Zonder overeenstemming over het dominante conflict, en zonder heldere alternatieven, is het bijzonder lastig voor die middenpartijen om herkenbaar te blijven”, aldus Van der Meer.

Omdat Nederland een land is van minderheden, ligt het komen tot overeenstemming, consensus, „in het hart van de Nederlandse politiek.” Volgens Van der Meer vergeten politieke partijen vaak „een cruciaal element van onze consensusdemocratie. Consensus is niet het hoogste doel, maar het middel.”

Consensus krijgt volgens Van der Meer democratisch pas betekenis, als het wordt voorafgegaan door een herkenbare waardenstrijd tussen politieke partijen: „Alleen waardenstrijd geeft richting aan het compromis. Compromis zonder waardenstrijd is een zekerheid zonder vergezichten. Een waardenstrijd is essentieel voor onze democratie. En die kan alleen ontbranden bij de gratie van rivaliserende wereldbeelden die betekenis geven aan maatschappelijke ontwikkelingen.”

Lubbers

Ruud Lubbers stond in de periode dat hij premier was (1982-1994) bekend als pragmaticus en iemand die voor alle problemen een compromis wist te bedenken. Volgens Van der Meer keek Lubbers daar zelf ook niet altijd met tevredenheid op terug. De hoogleraar haalde een citaat aan van de CDA-voorman uit het jaar 2000 waarin hij inging op zijn strategie: „Altijd tot oplossingen komen over de ideologische verschillen heen, dat is tegelijkertijd mijn kracht en mijn zwakte.”

Honingzoet

Volgens oud-minister Ernst Hirsch Ballin, die jaren met Lubbers samenwerkte, was Lubbers geen „honingzoete verbinder”, maar putte hij uit de katholieke sociale leer, waarin solidariteit en subsidiariteit (verantwoordelijkheid leggen op een zo laag mogelijk niveau) centraal staan.

Volgens Hirsch Ballin was de katholieke sociale leer voor Lubbers reden na jaren van ingrijpende bezuinigingen door zijn eerste twee kabinetten met de VVD een andere koers in te zetten. Lubbers ging in 1989 in zee met de PvdA om te gaan werken aan sociale vernieuwing.