Dit concludeert de Maastrichtse wetenschapper Y. Michielsen in een promotie–onderzoek aan de Universiteit Maastricht, getiteld: “The ’Nazification’ and ’Denazification’ of the Courts in Belgium, Luxembourg and The Netherlands.”

Michielsen schrijft dat Belgische rechters in tegenstelling tot hun Nederlandse collega’s juist erg veel weerstand tegen de Duitse bezettingsmaatregelen boden. Het Belgische Hof van Cassatie heeft zelfs voortdurend geïntervenieerd om met juridische middelen bezettingsmaatregelen ongedaan te maken.

Ook de lagere gerechten in Belgie hebben het geldende recht regelmatig als wapen tegen de bezetter ingezet. En toen de bezetter rechters uit hun ambt dreigde te zetten, protesteerde de Belgische rechterlijke macht collectief.

De Nederlandse rechters stelden zich op het standpunt dat tegen de bezettingsmaatregelen toch niets te doen zou zijn. Onzin, vindt de onderzoeker, maar met dit standpunt was wel de toon gezet. Rechters hadden wel degelijk juridische mogelijkheden om bepaalde bezettings– en ballingschapsmaatregelen te weerstaan.

Bezettingsmaatregelen werden in Nederland zonder toetsing toegepast. De wettelijke waarborgen voor een onafhankelijk oordeel werden steeds meer geschonden. Toen twee rechters afgezet werden na het Ommen incident (het enige collectieve protest van de Nederlandse rechterlijke macht tegen wantoestanden in detentiekampen waar veroordeelden hun straf uitzaten) en later verschillende rechters in Amsterdam vermoord werden, bleef de rechtelijke macht gewoon doorfunctioneren, aldus Michielsen.

Michielsen onderzocht ook Luxemburg in de oorlogsjaren, maar daar verschilde de situatie met die in Nederland of België. De Duitsers, die Luxemburg als geannexeerd gebied beschouwden, vervingen daar de rechters en plaatsten eigen rechters op sleutelposities.

Na de oorlog zijn in Nederland volgens Michielsen alle rechters die tijdens de bezetting waren benoemd, ontslagen. Daarnaast werden zestien „foute" rechters, die voor die tijd al waren benoemd, de laan uit gestuurd. De rest functioneerde gewoon door. Michielsen heeft geen verklaring voor de houding van de Nederlandse rechters. Hij vermoedt een mentaliteitsverschil tussen Nederlandse en Belgische magistraten.