De nota, getiteld ”Bewogen, bezield, professioneel”, bevat de uitgangspunten voor het beleid van het protestants justitiepastoraat voor de periode 2004-2008. De Interkerkelijke Commissie voor de Geestelijke Verzorging in de Inrichtingen van Justitie (ICJ) besloot in 2003 tot opstelling van deze nota, vanwege de vorming van de nieuwe Dienst Geestelijke Verzorging (DGV). De ICJ is een subcommissie van het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO). In de ICJ zijn negen kerken vertegenwoordigd: de Protestantse Kerk in Nederland, de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Nederlands Gereformeerde Kerken, het Leger des Heils, de Verenigde Pinkster- en Evangeliegemeenten, de Molukse Evangelische Kerk, de Oud-Katholieke Kerk van Nederland, de Doopsgezinde Broederschap en de Remonstrantse Broederschap.

Tijdens het schrijven van de nota werd duidelijk dat er in het kader van het zogeheten Transformatieproces De Nieuwe Inrichting versoberingen en wijzigingen in regiems komen in de inrichtingen van justitie. „Daarover is dagelijks in de pers te lezen: twee gedetineerden op één cel, gewijzigde inzet van de reclassering en versobering van het dagprogramma in de inrichtingen als gevolg van bezuinigingen.”

Dit heeft, aldus de nota, grote consequenties voor het werk van de geestelijke verzorging. „De druk zal sterk toenemen als gevolg van ontwikkelingen die tegelijkertijd plaatsvinden.”

De inzet van het protestants justitiepastoraat is de komende jaren de „grote diversiteit aan kerkgemeenschappen, verspreid over het hele land”, intensiever bij het justitiepastoraat te betrekken. Hierin wil het zich niet beperken tot de in de ICJ vertegenwoordigde kerken, licht ds. J. D. W. Eerbeek, hoofdpredikant van de DGV, desgevraagd toe. „We hopen, door middel van voorlichtingsavonden bijvoorbeeld, te bereiken dat ook de andere kerken hier een taak gaan zien. Er ligt zo veel werk. De problematiek in de gevangenis is groot.”

De kerken kunnen, als brede samenlevingsverbanden, ook een belangrijke bijdrage leveren aan de reïntegratie van ex-gedetineerden, aldus de nota. „Aan de kerken wordt gevraagd hun gemeenschappen daarvoor open te stellen.” Het aantal vrijwilligers zal drastisch worden vergroot en ook predikanten van buiten zullen bij het pastoraat worden betrokken.

Verdere plannen voor de komende jaren zijn, in samenwerking met het rooms-katholieke justitiepastoraat, de ontwikkeling van een theologisch instituut voor het justitiepastoraat, een versterkte samenwerking met de stichting Exodus Nederland als organisatie voor nazorg voor ex-gedetineerden en de ontwikkeling van een motivatieproject voor veelplegers om met de criminaliteit te breken en een nieuw leven op te bouwen.

Het justitiepastoraat voorziet volgens de nota voor de gedetineerden in een grote behoefte. Velen nemen deel aan de kerkdiensten, gespreksgroepen en persoonlijke gesprekken. „Door dit samenhangende aanbod in persoonlijke gesprekken en groepscontacten krijgen gedetineerden de mogelijkheid hun delict te verwerken, een persoonlijke levensoriëntatie te ontwikkelen en een begin te maken met een nieuwe levensweg.”

Uit een in 2003 uitgevoerd Kaski-beleidsonderzoek naar geestelijke verzorging in justitiële inrichtingen blijkt dat 83 procent van de gedetineerden de geestelijke verzorging van belang acht, 4 procent niet en 9 procent „een beetje.” Voor de jeugdigen is dat respectievelijk 70 procent, 10 procent en 15 procent. Het feitelijk gebruik ligt overigens lager: 34 procent van de gedetineerden maakt „sterk” gebruik van het justitiepastoraat, 47 procent matig, 19 procent geen. Voor de jeugdigen is dit achtereenvolgens 22 procent, 41 procent en 37 procent.

Vanuit de protestantse kerken werken zestig justitiepredikanten in het justitiepastoraat. Daarnaast zijn er veel vrijwilligers uit de kerken werkzaam. „Door de werkwijze van het justitiepastoraat krijgen gedetineerden de gelegenheid om binding met mensen en de samenleving te ontwikkelen. Het ontbreken van deze binding is een van de factoren die leiden tot criminaliteit.”

De beleidsnota van het protestants justitiepastoraat werd vandaag in Utrecht gepresenteerd. Op deze bijeenkomst presenteerde ook het rooms-katholiek justitiepastoraat zijn plannen voor de komende jaren.