Pool (1959) is hoofd collecties en onderzoek van Museum Ons’ Lieve Heer op Solder in Amsterdam. Van 2002 tot 2019 was ze conservator in het Bijbels Museum in de hoofdstad, waar de collectie-Schouten stond opgesteld. Het Bijbels Museum heeft alle collecties afgestoten en is doorgegaan als programmaorganisatie. De collectie is naar het Catharijneconvent in Utrecht gegaan. Het grootste gedeelte wordt daar niet tentoongesteld.

Pool maakte studie van de collectie én van ds. Leendert Schouten, de man achter de verzameling. Vorig jaar promoveerde ze op dit onderwerp. Onlangs verscheen een handelseditie van deze studie onder de titel ”Soli Deo Gloria. Het Bijbels Museum van ds. Leendert Schouten (1828-1905) als getuigenis van de profetische en historische waarheid van de Bijbel. Een dubbelbiografie”.

Wie was ds. Leendert Schouten?

Pool: „Hij was een negentiende-eeuwse predikant in de Nederlandse Hervormde Kerk, die geïnspireerd werd door het Reveil en het achttiende-eeuwse theologische gedachtegoed. De predikant voelde zich verbonden met de Drie Formulieren van Enigheid en getuigde van zijn persoonlijk geloof. De Bijbel was voor hem het einde van alle tegenspraak. Hij verklaarde de Schrift met behulp van andere teksten uit de Bijbel en was wars van moderne inzichten die de tekst van de Bijbel kritisch benaderden. Zijn hele leven is hij bezig geweest met het samenstellen van zijn collecties.”

Welke collecties waren dat?

„Dat waren modellen van de tabernakel, de tempel van Herodes en de Tempelberg. Daarnaast had ds. Schouten ook een groot aantal Egyptische en archeologische voorwerpen en naturalia uit het Heilige Land verzameld. Duizenden bezoekers bezichtigden de verzameling, niet alleen uit Nederland, maar uit allerlei landen. Onder hen was koningin Emma, die de collectie in 1904 te zien kreeg.”

Wat was het bijzondere aan dat model van de tabernakel?

„Ds. Schouten stond hiermee in een traditie die begon in de zeventiende eeuw en die tot nu toe doorgaat. In dat opzicht is hij niet bijzonder. Zijn model is bijzonder door de ongelooflijke precisie. De afmetingen waren allemaal op schaal, zelfs van de kleinste dingen. Materialen die in de in de Bijbel beschreven tabernakel van zilver of goud waren, werden ook in zilver en goud nagemaakt, bijvoorbeeld de gouden kandelaar. De dekkleden waren van echt geitenhaar en er was zand uit de Sinaï gebruikt. Misschien wel het meest bijzonder waren de stenen van de Tempelberg die in het brandofferaltaar geplaatst waren. Volgens ds. Schouten kwamen de historische gebeurtenissen zo tot leven. De predikant vond zelf dat hij het ultieme model van de tabernakel had laten maken. Ik denk dat hij wel gelijk had en dat zijn model destijds het beste was.”

Kwam zijn werk als predikant hierdoor niet in de verdrukking?

„Ds. Schouten beschouwde zijn werk aan en bij de tabernakel als religieus werk, waar anderen kennis van konden nemen. Hij bracht de christelijke boodschap ook door middel van zijn collecties over. Zijn Bijbels Museum was eerst ondergebracht in een ruime kamer van zijn pastorie. Nadat hij een flinke erfenis gekregen had, kon hij een groot pand aankopen aan de Nieuwe Gracht in Utrecht. Zijn Bijbels Museum was om de veertien dagen geopend op donderdagmiddag. Iedereen kon komen kijken, maar men was wel verplicht een godsdienstoefening met samenzang, gebed en een preek over de tabernakel bij te wonen. Ds. Schouten preekte vol vuur over de betekenis van de tabernakel, die rechtstreeks verwees naar Jezus Christus.”

Wat gebeurde er met het Bijbels Museum na ds. Schoutens dood?

„Nadat hij in 1905 stierf, was de toekomst van het Bijbels Museum herhaaldelijk onzeker. In 1924 werd het eigendom van de Centraalbond voor Inwendige Zending. Het museum werd voortgezet in de geest van ds. Schouten. In 1974 kwam het in handen van het Nederlands Bijbelgenootschap. Daarna was de collectie van ds. Schouten onderdeel van het zelfstandige Bijbels Museum. Twee jaar geleden is het geheel overgedragen aan het Catharijneconvent.”

Is de collectie daar nu te zien?

„Een deel ervan, het model van de Tempelberg, is opgesteld in de permanente expositie ”Feest! Weet wat je viert”. Dat past goed in het gedeelte over Jodendom, christendom en islam. De andere onderdelen, waaronder de tabernakel, zijn zorgvuldig opgeborgen in het depot. Die zorgvuldigheid is belangrijk. Het gaat om waardevol cultuurhistorisch erfgoed.”

Hoopt u dat de tabernakel weer wordt geëxposeerd?

„Het zou mooi zijn als het Catharijneconvent de tabernakel op enig moment zou tentoonstellen, maar ik ga er niet over. Ik denk niet dat de tabernakel overgenomen kan worden door een belangstellende particulier, omdat er heel zorgvuldig met dit erfgoed omgegaan moet worden.

Voor wie belangstelling heeft voor de Bijbelse tabernakel, zijn er nu goede alternatieven. Het mooiste is The Museum of the Bible in Washington, waar de tabernakel en andere dingen uit de Bijbel op een hedendaagse manier met moderne digitale technieken getoond worden.”

Boekgegevens

”Soli Deo Gloria. Het Bijbels Museum van ds. Leendert Schouten (1828-1905) als getuigenis van de profetische en historische waarheid van de Bijbel. Een dubbelbiografie”, Hermine Pool; uitg. Verloren; 272 blz.; € 25,-