Welke ontwikkeling zien we op het gebied van de rente?

De tienjaarsrente op de kapitaalmarkt –het meest gehanteerde ijkpunt– kwam in Nederland eind vorige week voor het eerst sinds de zomer van 2015 boven de 1 procent. Dat blijft vanuit historisch perspectief erg laag, maar inmiddels hebben we wel een flinke rit omhoog achter de rug; en het einde daarvan lijkt niet in zicht. Begin 2022 noteerden we nog percentages van net onder de nul, langer geleden van rond min 0,5. Er werden toen obligaties uitgegeven die de kopers ervan een negatief rendement bezorgden. Maar dat is allemaal voorbij.

De opwaartse beweging tekent zich overal af. In de Verenigde Staten –leidend in de financiële wereld– staat de rente op ruim 2,7 procent, dik een procentpunt boven het niveau van januari.

Waar wordt de stijgende lijn door veroorzaakt?

Grote boosdoener is de inflatie. Die schiet door het dak. We merken het allemaal, vooral aan de energierekening en bij de benzinepomp, maar ook in de supermarkt; alles wordt flink duurder. Bij die situatie past een hogere rente, het traditionele instrument om geldontwaarding te beteugelen. Al zal de inzet ervan nu minder effectief zijn, want het kan niks veranderen aan de hoge gasprijs. Die vloeit namelijk niet voort uit economische factoren, maar uit verstoringen aan de aanbodzijde als gevolg van niet te beïnvloeden geopolitieke onrust.

De Europese Centrale Bank (ECB) –die donderdag weer vergadert, maar dan geen maatregelen zal treffen– sorteert voor op een eerste renteverhoging in de tweede helft van dit jaar; weg van de 0 procent, die van kracht is vanaf maart 2016. De beleidsmakers in Frankfurt, die tot taak hebben prijsstabiliteit te handhaven, zijn bezig het opkopen van obligaties af te bouwen. Daardoor dalen de koersen van dat waardepapier en, tegengesteld daaraan, stijgt de rente. De Amerikaanse Federal Reserve (Fed) is al veel verder. Die heeft in maart zijn tarieven naar boven bijgesteld en verheelt niet dat een reeks nieuwe aanpassingen in het verschiet ligt.

Wat zijn de gevolgen voor de hypotheektarieven?

Die zijn in belangrijke mate gekoppeld aan de gang van zaken op de kapitaalmarkt en dus gaan mensen die een hypotheek afsluiten meer rente betalen. De afgelopen maanden hebben aanbieders volop verhogingen doorgevoerd. De gemiddelden voor 10 en 20 jaar vast zijn verdubbeld van 1 procent in oktober tot 2 procent eind maart, meldt Van Bruggen Adviesgroep. De Hypotheekshop op zijn beurt spreekt van een „ongekende toename.” Alles duidt erop dat de ingezette trend voorlopig zal voortduren. Ofwel: de lasten voor iemand die een huis koopt, blijven stijgen. Bedrijven die krediet opnemen, zijn uiteraard eveneens duurder uit.

Gaat de spaarrente ook omhoog?

Dat zou je verwachten, maar tot dusver gebeurt dat niet. Spaarders verdienen nog steeds niks op hun saldo, voor grote bedragen geldt zelfs een negatief tarief.

Als banken kasgeld stallen bij de ECB, ontvangen ook zij daarover geen vergoeding, maar moeten zij 0,5 procent afdragen. Hun winst uit de marge tussen ontvangen en betaalde rente is daardoor verkleind. Pas als dat gaat veranderen, gloort er perspectief voor spaarders.

Je ziet dat financiële instellingen zelf rekening houden met zo’n geleidelijke omslag. De bank NIBC bijvoorbeeld kondigde per eind maart een renteverhoging af op termijndeposito’s: bij twee jaar vast van 0,2 naar 0,25 procent en bij tien jaar een sprongetje van 0,3 naar 0,7.

In hoeverre wordt de overheid getroffen?

Het ministerie van Financiën kon de afgelopen jaren naar hartenlust lenen. Dat kostte immers weinig of niets, soms kreeg het op staatsobligaties zelfs geld toe. Maar ook voor de rijksoverheid breken andere tijden aan. Dat betekent voor het kabinet een tegenvaller, de rentelasten in de begroting zullen stijgen. De regeringscoalitie heeft plannen om de komende jaren tientallen miljarden bij beleggers op te halen, onder meer om de klimaat- en stikstofproblematiek aan te pakken. Aan die uitgaven hangt straks een hoger prijskaartje. Uiteindelijk draait de belastingbetaler daar op enig moment voor op.