Zes weken nadat Rusland Oekraïne binnenviel, is er nog geen teken van een einde aan de oorlog of van Poetins bereidheid om deze niet uitgelokte agressie te stoppen. Hoe langer de oorlog duurt, hoe groter Ruslands bereidheid om extreme maatregelen te nemen en hoe groter de gevolgen van de oorlog.

Een Russische overwinning zou het conflict echter niet beëindigen. „Poetin kan niet heel Oekraïne innemen en vasthouden, dat is een hopeloze taak”, zei BBC-correspondent Gabriel Gatehouse. Oekraïners zouden zich blijven verzetten, zelfs na een verklaring van Poetin dat de oorlog door hem gewonnen was.

Het Westen wil niet actief ingrijpen in deze oorlog. Daarom kan de strijd alleen beëindigd worden als er een onderhandelingsuitkomst mogelijk is waarmee beide partijen kunnen leven. „De realiteit is”, aldus Gatehouse, „dat alle conflicten uiteindelijk eindigen in een regeling waarover is onderhandeld.” Hij is van mening dat Rusland, hoe extreem zijn militaire tactiek ook wordt, zich positioneert voor een onderhandelingsresultaat. Hij verwijst naar het feit dat Dmitry Pes­kov, Poetins perssecretaris, onlangs een lijst met vredeseisen heeft gepresenteerd die ver achterblijven bij de eisen die Poetin had gesteld voordat de invasie begon.

De Krim en Donbas

De grote vraag is of de Oekraïners een onderhandelingsregeling zouden accepteren, ook al zouden de ambities van Poetin daarin naar beneden zijn bijgesteld. Gezien de ontwikkelingen heeft Poetin waarschijnlijk zijn calculatie gewijzigd. Op een pro-Russische regering in Oekraïne kan hij niet meer rekenen. Poetin gaf aan dit te accepteren, toen het Kremlin zei dat het niet streeft naar regimewisseling in Oekraïne. Tegelijkertijd verklaarde het Kremlin dat zijn eisen „neutraliteit” en de formele overgave van de soevereiniteit van Oekraïne over Donbas en de Krim waren.

Oekraïne kan het idee om de Krim en de Donbas in de steek te laten openlijk afwijzen. Maar president Zelenski moet hebben geweten dat, toen hij de status van kandidaat-EU-lidstaat van Oekraïne aanvroeg, als Oekraïne zijn aanspraak op de door Rusland bezette gebieden zou handhaven, toelating tot de Europese Unie onmogelijk zou zijn. Sommige waarnemers denken daarom dat Zelenski zijn keuze al heeft gemaakt: een weg naar de EU voor het grootste deel van Oekraïne ten koste van de Krim en Donbas.

De EU wees het verzoek van Zelenski, dat door negen lidstaten wordt gesteund, niet af. De EU-leiders hebben de procedure gevolgd en de aanvraag voor het lidmaatschap doorgestuurd naar de Europese Commissie. Het enige wat de EU-Raad verwierp, was het idee om de aanvraag van Oekraïne te versnellen.

Zelenski heeft al ingestemd met het accepteren van veiligheidsgaranties zonder het NAVO-lidmaatschap. Oekraïne is zich ervan bewust dat de deur naar de NAVO niet open is, zei Zelenski: „Als we niet door open deuren kunnen binnenkomen, moeten we samenwerken met de partners die we kennen, die ons helpen ons te beschermen door specifieke garanties.”

Als Oekraïne de status van kandidaat-lidstaat van de EU krijgt, kan de niet-toetreding tot de NAVO worden gecompenseerd door een speciale verbreding van de eigen veiligheidsgarantie van de EU. Artikel 42.7 van het Verdrag van Lissabon zou dan van toepassing zijn op Oekraïne als kandidaat-lidstaat.

Geen weg terug

Westerse waarnemers schrikken misschien terug voor een uitkomst die Poetin enige vorm van overwinning zou opleveren. Maar feit is dat hij al controle heeft over de Krim en Donbas. Er is geen reëel scenario dat deze gebieden weer onder controle van Kiev zou brengen. Daarom zal het altijd onmogelijk zijn om deze regio’s samen met de rest van Oekraïne in de EU op te nemen, hoe lang de weg naar de EU ook is. Waarom een oorlog voortzetten over regio’s die Oekraïne niet controleert en niet kan terugkrijgen als het lid wil worden van de EU?

Met dit resultaat zou Poetin niet ongeschonden blijven. Er is geen weg terug naar de vooroorlogse situatie. Hoewel sancties formeel kunnen worden opgeheven als onderdeel van een overeenkomst, kunnen westerse bedrijven ervoor kiezen nooit meer terug te keren naar Rusland.

Hoe ongemakkelijk het ook is, de beste manier om Poetin te verslaan, is misschien om hem nu genoeg tijd te geven om gezichtsverlies in Moskou te voorkomen en het conflict zo snel mogelijk te beëindigen. Poetin zal genoeg gevolgen ondervinden die hem mogelijk het leiderschap zullen kosten. Voor nu moet de prioriteit echter zijn om de oorlog zo snel en volledig mogelijk te beëindigen.

De auteur is directeur van de Independent Commission on UK-EU Relations en voormalig adviseur van de Labourpartij.