Deze aanbeveling en constatering doen vredesorganisatie PAX, de Universiteit Utrecht en de Iraakse niet-gouvernementele organisatie (ngo) Al-Ghad nadat zij onderzoek deden in de stad. De gevolgen van het Nederlandse bombardement, waarbij een munitiefabriek werd geraakt en vele tientallen doden vielen, is besproken met onder meer 119 slachtoffers en 40 ‘sleutelfiguren’, onder wie de burgemeester van de stad.

De aanval heeft zeven jaar na dato nog steeds een enorme impact, concluderen de onderzoekers. „De meeste van de geïnterviewden voelen zich in de steek gelaten door Nederland. Onder andere doordat het compensatiebedrag van 4,4 miljoen euro dat Nederland toezegde voor de wederopbouw, vooralsnog niet tot concrete wederopbouwactiviteiten heeft geleid die aansluiten bij de behoeften van slachtoffers”, aldus de organisaties in een persbericht.

Op basis van het onderzoek concluderen de onderzoekers dat de aanval, gericht tegen Islamitische Staat (IS), leidde tot meer dan 85 dodelijke burgerslachtoffers en honderden ernstige verwondingen. Amerikaanse schattingen gingen eerder uit van 70 gedode burgers. De slachtoffers en sleutelfiguren rapporteerden schade aan 1200 bedrijven en winkels en 6000 huizen.

Doordat IS nog twee jaar aan de macht was na de aanval hadden mensen weinig tot geen toegang tot medische hulp, schoon water en elektriciteit en konden zij amper vluchten, aldus de onderzoekers. „Dit heeft langdurige effecten. Denk aan een handicap of een psychisch trauma, economische schade door het wegvallen van de kostwinner, ontheemding, een toename van kinderarbeid en slechte toegang tot scholing.”

De onderzoekers bevelen niet alleen aan dat Nederland excuses maakt, maar ook schade van individuele burgers en van de gemeenschap vergoedt. Daarnaast roepen ze op „lessen te trekken” als het gaat om „oorlogsvoering in bevolkte gebieden waar rebellen aan de macht zijn”. Ze vinden dat hierover een politiek debat moet komen.

De Nederlandse luchtaanval was onderdeel van acties door een internationale coalitie, geleid door de Verenigde Staten. In de munitieopslag van IS bleken meer explosieven opgeslagen dan verwacht. Daardoor was de explosie ook veel krachtiger dan vooraf ingeschat. Pas in 2020 kwam naar buiten dat er veel burgers waren omgekomen bij de actie door Nederlandse F16’s. Dat bracht toenmalig defensieminister Ank Bijleveld in de problemen.

Sinds 1 januari vorig jaar bekijkt een onafhankelijke onderzoekscommissie onder leiding van oud-minister Winnie Sorgdrager de wapeninzet in Hawija. Het onderzoek van Al-Ghad, PAX en de Universiteit Utrecht ging al eerder van start en de bevindingen zijn vanaf nu ook beschikbaar voor de commissie-Sorgdrager.