Een overledene naast zijn fiets, of met de boodschappentas in de hand. Mensen die als oud vuil zijn achter gelaten op straat. Wereldwijd is afgelopen dagen geschokt gereageerd op beelden van dode Oekraïners in onder meer Boetsja, een voorstad van Kiev. De Oekraïense autoriteiten zijn ervan overtuigd dat de Russen honderden weerloze burgers hebben vermoord. Het Kremlin noemt dat nepnieuws en beweert dat executies in scène zijn gezet.

Foto

Gespecialiseerde speurders kunnen meer helderheid bieden over de doodsoorzaak, zegt Tristan Krap (36), forensisch antropoloog. Daarbij kan ieder brokje informatie van pas komen. Van grote waarde zijn bijvoorbeeld foto’s kort na iemands (gewelddadige) dood. Die beelden kunnen zijn gemaakt door bijvoorbeeld buren die getuige waren van een moord. „In welke positie ligt het slachtoffer, welke kleding draagt hij of zij, welke spullen liggen in zijn omgeving?”, zegt Krap, die binnenkort promoveert op thematiek rond onderzoek naar en van ernstig verbrande overledenen. Al te snel conclusies trekken is uit den boze, waarschuwt hij. „Als naast een lichaam een fiets ligt, kun je niet zonder meer concluderen dat die persoon dus van zijn fiets is geschoten.”

Kogel

De Oekraïners die op straat in onder meer Boetsja zijn gevonden, zijn vermoedelijk doodgeschoten. Forensisch radiologen kunnen via een scan speuren naar kogels in het lichaam. Krap: „Specialisten zijn in staat te achterhalen waar een kogel het lichaam binnenkwam en eventueel weer verliet. Zo kunnen ze vaak bepalen waar de schutter zich moet hebben bevonden.”

Een schotwond betekent niet per definitie dat iemand ter plekke is geliquideerd, geeft Krap aan. „Iemand zou gewond kunnen zijn geraakt door een verdwaalde kogel en kan nog dagen hebben geleefd. Maar door het ontbreken van medische zorg zou hij uiteindelijk overleden kunnen zijn aan de wond.”

Kruitresten op kleding kunnen veel onthullen over de wijze waarop iemand is omgebracht, legt Krap uit. „Uit de loop van een vuurwapen komt niet alleen een kogelpunt, maar komen ook een hoop kruitresten. Als de afstand tussen schutter en slachtoffer vele meters is, bereiken die kruitresten het slachtoffer mogelijk niet. Zitten er wel van die resten op iemands kleding, dan kunnen specialisten inschatten op hoeveel meter afstand de schutter ongeveer moet hebben gestaan.”

Kunnen specialisten aan een in een lichaam aangetroffen kogel zien of die uit een wapen van Russische zijde komt? Krap heeft er zo zijn twijfels bij. „Dat wordt heel lastig. Een oorlog is chaos. Wapens en munitie kunnen van eigenaar verwisselen.”

Verschillende lichamen van gedode burgers in Boetsja lagen al weken op straat. Dat blijkt uit een analyse van satellietbeelden van het Amerikaanse bedrijf Maxar en videobeelden door The New York Times. De bevindingen lijken het Russische verhaal dat Oekraïners de overledenen een paar dagen geleden hebben neergelegd te weerspreken.

Van essentieel belang is ook om het tijdstip van overlijden helder te krijgen. Specialisten kunnen doorgaans aan de hand van ontbindingsverschijnselen –zoals lijkvlekken en onderhuidse gas- en vochtophopingen– schatten of iemand enkele dagen of enkele weken geleden moet zijn gestorven, legt Krap uit. Daarbij moeten ze rekening houden met weersinvloeden. Kou in Oekraïne zal het ontbindingsproces remmen.

Botresten

Zelf is Krap gespecialiseerd in onderzoek aan „benige delen”, oftewel skeletten. Als (internationale) teams ter plekke vermeende oorlogsmisdaden onderzoeken, hebben speurders soms alleen nog de beschikking over botresten. Want die teams arriveren nogal eens maanden of jaren na een bloedig conflict, als ze veilig hun werk kunnen doen.

Als onderzoekers kunnen vaststellen dat bijvoorbeeld tien dorpelingen een schotwond in de nek hebben en allemaal rond dezelfde tijd zijn gestorven, kunnen dat sterke aanwijzingen zijn voor een massa-executie. Zeker ook als bewoners getuige waren van zo’n drama en daar verklaringen over afleggen. „Het oordeel is uiteindelijk aan een rechter van bijvoorbeeld het Internationaal Strafhof.”