Als je niet uitkijkt, zou je denken dat de wereld bestaat uit bloedmooie mensen met perfecte lichamen. In advertenties, op sociale media, in films en series: overal komen ze terug. Maar nu lijkt het tij te gaan keren. Op Facebook scrol ik door mijn tijdlijn en daar kom ik opeens een advertentie van het merk Snag Tights tegen. In de advertentie van het pantymerk –dat overigens ook ondergoed en rokken verkoopt– fungeert een vrouw die duidelijk een maatje meer heeft dan gemiddeld. En die draagt geen wijdvallende, verhullende jurk, maar een strakke korte rok. Op de website zie ik ook voornamelijk grote maten voorbijkomen.

Verfrissend, al die modellen die afwijken van de standaard slanke norm, zo vind ik eerst. En tegelijk ben ik getriggerd. Want eerlijk is eerlijk, ik vraag me meteen af of je wel zulke opvallende panty’s of zulke strakke rokken moet aantrekken als je wat aan de stevige kant bent. En meteen daarna spreek ik mezelf vermanend toe: natuurlijk mag iedereen zelf weten wat hij of zij draagt, ongeacht zijn of haar postuur.

Ook in andere reclame-uitingen dan die van Snag Tights kom ik de laatste tijd steeds vaker modellen tegen die afwijken van de norm. Heeft Dove al jarenlang vrouwen van allerlei soorten en maten in zijn reclame, ook H&M en HEMA tonen zo veel mogelijk de normale mens. Onlinewinkel Zalando kwam in september met de campagne ”Free to be”, waarin onder meer modellen met een maatje meer te zien zijn, maar ook mensen met bijvoorbeeld een huidaandoening. Ook modellen met een handicap komen steeds vaker in beeld. Zo zijn er inmiddels diverse modellen met het syndroom van Down. En het eerder genoemde Snag Tights voert in zijn reclame ook mensen op met een wandelstok of in een rolstoel. Het tijdperk van het jonge, slanke en witte model lijkt definitief voorbij.

Maar ook buiten de reclamewereld duiken de nieuwe lichaamsbeelden op. Op sociale media zingt de term #bodypositivity al sinds 2012 rond, ongeveer tegelijk met de intrede van de influencer. Op Instagram, een medium bij uitstek om de mooiste versie van jezelf aan te wereld te tonen, heeft de hashtag #bodypositivity inmiddels bijna 10 miljoen posts. Foto’s waarop vrouwen –het zijn vooral vrouwen– poseren die steviger zijn gebouwd dan gemiddeld, niet zelden in badpak of andere schaarse kleding. Overigens zijn er ook nog opvallend veel afgetrainde lijven te zien voor wie op de hashtag zoekt.

Ook in Nederland heeft de term voet aan de grond gekregen. Een van de eerste influencers die #bodypositivity gebruikte op Instagram, is Vera Lucker (Instagramnaam Vera Camilla). Ze plaatst op het sociale medium onbewerkte foto’s en video’s van zichzelf, soms ook met de #healthyateverysize. Daar haakt ze ook in op het nieuws, bijvoorbeeld CBS-onderzoek waaruit in september bleek dat mensen met overgewicht vaker tevreden zijn met zichzelf. „We kijken naar de buitenkant en oordelen. We willen dikke mensen afkeuren. Je kunt roken, alcohol drinken, vet eten, niet bewegen/sporten, weinig frisse lucht ademen, zittend werken, veel autorijden en weinig slapen. Maar doe je dit en ben je slank? Dan is dat veel minder een probleem en word je er niet dagelijks op aangekeken.”

Een plussize model als Lotte van Eijk plaatst talloze foto’s van zichzelf op sociale media, vaak met teksten die gerelateerd zijn aan bodypositivity. Bij een foto waarop ze een handstand doet, staat: „Elk lichaam ziet er anders uit wanneer het beweegt, en dat is oké. Hier is het mijne. Het is zo cool waar mijn lichaam toe in staat is, ik ben zo trots op haar.”

Een ander terugkerend gezicht is dat van Tatjana Almuli, schrijfster van het boek ”Knap voor een dik meisje”. Almuli deed in 2015 mee aan het tv-programma Obese. Ze viel 56 kilo af, maar kreeg die na het programma voor een groot deel weer terug. Nu is ze groot voorvechter van een andere kijk op het lichaam met overgewicht.

Fatshaming

Wat moeten we ermee, vraag ik mezelf steeds meer af wanneer ik het zoveelste Instagramprofiel van een body positive-influencer voorbij zie komen. Natuurlijk zie ik de positieve kanten. Elk lichaam mag er zijn. En het komt ergens vandaan: mensen die overgewicht hebben, krijgen niet zelden te maken met fatshaming. Wildvreemden wijzen hen erop dat ze iets aan hun gewicht moeten doen, online krijgen ze hatelijke reacties op foto’s. Mensen in de trein zeggen „dat ze maar beter ergens anders kunnen gaan zitten”, in de snackbar worden ze aangestaard. Maar moet je acceptatie van overgewicht afdwingen op deze manier? En promoten dit soort beelden geen ongezonde levensstijl, of, op zijn minst, het niet onderkennen van de gezondheidsrisico’s van overgewicht?

Dat kan een risico zijn, reageert Marloes Korver, diëtist en eigenaar van YouTubekanaal OptimaVita, waarop ze geregeld work-outvideo’s plaatst. „Mensen zijn geneigd zich aan elkaar te spiegelen, en daar kan het misgaan. Het idee is dan: als we zelf onder het gemiddelde gewicht zitten, is het goed. Maar als dat gemiddelde al te zwaar is, zijn er toch gezondheidsrisico’s aan je gewicht verbonden.”

Desondanks is Korver overwegend positief over de trend. Zeker nu het beeld in reclame-uitingen daardoor ook een stuk diverser wordt. Beelden hebben meer effect dan we ons realiseren, stelt ze. „Zeker bij pubers, die de hele dag door sociale media aan het scrollen zijn.” Die body positive-beelden kunnen een goede weerslag op de psyche hebben, denkt ze. Iemand die positief naar zichzelf kijkt, gaat ook beter voor zichzelf zorgen. Onderzoek ondersteunt dit: mensen die veel body positive-beelden zien, gaan zich beter voelen over het eigen lichaam. Terwijl een negatief lichaamsbeeld in verband wordt gebracht met onder meer depressie, anorexia, boulimia en body dysmorphic disorder, een stoornis waarbij iemand ervan overtuigd is dat er iets aan zijn uiterlijk mankeert.

Nadeel aan de bodypositivity-beweging is volgens Korver het feit dat het nog steeds om het uiterlijk draait. Terwijl iemands persoonlijkheid uiteindelijk vanbinnen zit. „Waarom vindt je familie je leuk, waarom heb je vrienden. Dat heeft niks te maken met hoe je eruitziet. Op sociale media zou wel meer aandacht mogen komen voor iemands persoonlijkheid.”

Iets anders wat haar opvalt bij de beelden met bodypositivity die ze langs ziet komen: in de omschrijving wordt vaak expliciet naar de vetrollen verwezen. „Kijk mij eens, ik deel mijn rolletjes. Dat vind ik jammer. Het is sterker als deze vrouwen die foto gewoon plaatsen met een andere beschrijving erbij.” Nu ligt de focus er toch weer op dat het blijkbaar een lichaam is dat afwijkt, stelt Korver. „Ik pleit voor body neutrality. Een lichaam is gewoon een lichaam.”

Ergens verklaart dat ook de ongemakkelijkheid die ik ervaar bij het zien van deze beelden. Juist het delen ervan legt de focus erop. Als het zo normaal is, waarom moet het dan zo veel aandacht krijgen? Problematiseren deze beelden niet juist dik zijn? Of, zoals columnist Katinka Polderman in september 2021 stelde in Trouw: „Wat ik tegen de bodypositivity-beweging heb, is dat het zelfs in een beweging die pretendeert dat het niet belangrijk is hoe we eruitzien tóch weer gaat over hoe we eruitzien. Dat iedereen toch weer wordt gereduceerd tot een lichaam dat gezien en geaccepteerd moet worden.”

Schoonheid

Dat bodypositivity ervoor kan zorgen dat mensen positiever naar zichzelf gaan kijken, lijkt mij een belangrijk voordeel van deze beweging. Maar hoe moet je er eigenlijk naar kijken vanuit Bijbels perspectief? Eigenlijk sluit het idee dat iedereen er mag zijn heel goed aan bij hoe een christen naar zichzelf mag kijken, vindt Carolien Luitjes, kleur- en stijladviseur en auteur van ”Vrouwen in beeld. Schoonheid in gebrokenheid”. „Als je kijkt naar hoe God ons gemaakt heeft, zo gedetailleerd en divers. Daarin zit juist schoonheid. De een is fijngebouwd, de ander voller. Waarom zou de ene figuurvorm er wel mogen zijn en de andere niet?”

Dat wil tegelijk niet zeggen dat we met alles blij moeten zijn, stelt Luitjes. Het lichaam is er immers ook een van na de zondeval. „We zijn mooi gemaakt, maar nu is er gebrokenheid. Kijk vooral ook naar de functie van het lichaam. Wees dankbaar dat het lichaam kan wat het kan.”

Luitjes vindt het een goede zaak dat in reclame en op sociale media steeds meer verschillende mensen te zien zijn. Meer mensen met down, meer mensen van kleur, meer mensen met een maatje meer. Dat draagt bij aan een realistischer beeld.

Is de trend ook in de reformatorische wereld al te vinden? Een kleine speurtocht door de reclames in het Reformatorisch Dagblad en de websites van kleding­winkels uit de achterban levert niet al te veel op. Het zijn nog vooral de jonge, slanke dames die de klok slaan. Een enkel merk kiest ook voor wat oudere vrouwen als model. Vrouwen –of mannen– met duidelijk overgewicht of een handicap ontbreken. Wat sowieso opvalt: alle modellen zijn wit.

Eerbetoon

Al zoekende vraag ik me af: kan de reformatorische wereld wat leren van de bodypositivity-beweging? Luitjes ziet een aantal aspecten. „Allereerst de acceptatie van ieder mens. En daarnaast niet steeds blijven hangen in te zeggen dat je niet blij bent met jezelf. Want dan is het net of je zegt: God heeft het niet goed gedaan.”

In de Bijbel is veel aandacht voor uiterlijke schoonheid, is mij al vaker opgevallen. Esther was prachtig, David „schoon van aangezicht” en Sara moest op latere leeftijd nog oppassen voor geïnteresseerde Egyptenaren. Schoonheid doet ertoe, lijkt het. Sporen van bodypositivity zijn niet een-twee-drie in de Bijbel te vinden, geeft Luitjes aan. Maar schoonheid dus wel. „Het erkennen daarvan is een stukje eerbetoon naar God. Zoals er een grote verscheidenheid aan bloemen is, zie je die ook onder mensen. Niet iedereen houdt van dezelfde bloemen. Waarom is er zo veel verscheidenheid in de schepping?”

En, voegt ze toe, is het niet bijzonder dat er in Hooglied 4 staat „Gij zijt schoon, Mijn vriendin”? „Die schoonheid wordt gezien door de liefde waarmee God naar ons kijkt, als Hij ons aanziet in Zijn Zoon. Dan zijn we Zijn beeld gelijkvormig.”

Al die uiterlijke schoonheid –in reclames, online én in de Bijbel– maakt mij weleens moedeloos. Iedereen lijkt bloedmooi te zijn; een beeld dat ik niet per se dagelijks terugzie in mijn eigen spiegel. Maar, zegt Luitjes, „waarom zouden jij en ik dat niet zijn?” De clou is juist dat iedereen mooi is, op zijn eigen manier. Zelf vind ik dat stiekem wat zijig, maar het sluit wel aan bij wat op een blog werd geschreven over bodypositivity: dat het er niet om gaat hoe je naar jezelf kijkt, maar dat je zonder oordeel naar een ander kijkt. Als dat de oogst van deze trend is, noem ik dat winst.