Sinds de lidstaten zich twee jaar geleden voor het eerst over de plannen bogen, zijn Europese zwakheden verder blootgelegd en heeft oude vijand Rusland de wapens weer opgenomen. De plannen zijn om dat laatste nog in allerijl aangescherpt. Het kompas bevat nu „hardere taal” tegen Rusland, maar sorteert niet voor op een oorlog met de oosterbuur, zeggen Brusselse bronnen.

De Russische oorlog tegen Oekraïne heeft overeenstemming over het kompas wel vergemakkelijkt en versneld, stelden meerdere defensieministers al eerder. Terwijl de lidstaten al wakker waren geschrokken door de chaotische evacuatie afgelopen zomer uit de door de Taliban ingenomen Afghaanse hoofdstad Kabul. De EU bleek toen te moeten leunen op de Amerikanen. Onder meer de snelle interventiemacht moet daar verandering in brengen.

De nieuwe snel inzetbare brigade kan de NAVO aanvullen, zegt defensieminister Kajsa Ollongren. Dat militaire bondgenootschap blijft de veiligheid van de Europese lidstaten bewaken, maar de flitsmacht kan bijvoorbeeld „kleinschaliger conflicten, crises of evacuaties” voor zijn rekening nemen. Nederland heeft al aangeboden om „als een van de eersten” deel te nemen wanneer de troepenmacht over drie jaar op de been wordt gebracht.

Minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken ziet de nieuwe stap als „een waterscheiding”. Het is wel vereist dat de EU-landen eensgezind blijven, tekent Ollongren aan, want anders wordt de nu afgesproken samenwerking toch weer krachteloos. Die eenheid moeten ze ook zien te bewaren als de dreiging van buitenaf weer afneemt.

„De vijandiger veiligheidsomgeving vereist dat we een quantumsprong vooruit maken en onze capaciteit en bereidheid om op te treden vergroten”, zeggen de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie van de EU-lidstaten. Met het kompas willen ze „onze weerbaarheid versterken en meer en beter investeren in onze defensievermogens”.