Daarvoor waarschuwde de Oekraïense nucleaire exploitant Energoatom woensdag. Sinds de verovering van de centrale door Rusland is de elektriciteitsvoorziening van de centrale onderbroken. Dmytro Koeleba, de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken, wees erop dat de dieselgeneratoren door hun brandstof heen zijn.

Tsjernobyl is berucht; wat was daar ook alweer gebeurd?

Op 25 april 1986 raakte reactor 4 in Tsjernobyl tijdens een onzorgvuldig opgetuigde test door een onervaren nachtploeg zonder koelwater. Door het uitschakelen van de stroom liep de temperatuur in de reactor ongecontroleerd hoog op. De reactor explodeerde. Aanvankelijk dachten de wetenschappers aan een explosie van kokende stoom, maar uit Zweeds onderzoek bleek dat er een kernexplosie had plaatsgehad. Vooral in Noord-Europa werden verhoogde stralingsniveaus gemeten.

Reactor 4 is nadien helemaal in beton gegoten. Maar die constructie is nogal instabiel en zou nog altijd kunnen instorten. Een internationaal consortium, Novarka, heeft er een koepel overheen gebouwd, die de omgeving moet afschermen voor de radioactiviteit die kan vrijkomen wanneer de reactor instort.

Kan er in Tsjernobyl weer zo’n kernramp gebeuren, nu de stroom is uitgevallen?

Volgens minister Koeleba wel. „De reservedieselgeneratoren hebben een capaciteit van 48 uur om de kerncentrale van Tsjernobyl van stroom te voorzien. Daarna zullen de koelsystemen van de opslagfaciliteit voor verbruikte splijtstof stoppen, waardoor stralingslekken dreigen te ontstaan.” Koeleba riep op tot een staakt-het-vuren, zodat de hoogspanningskabels (750.000 volt) kunnen worden gerepareerd.

Wat zou er kunnen gebeuren wanneer de stroomtoevoer niet wordt gerepareerd?

Energoatom liet op Telegram weten dat er radioactieve stoffen kunnen vrijkomen. Die zouden door de wind in andere regio’s van Oekraïne, Wit-Rusland, Rusland en Europa kunnen neerslaan. Ook werkt het brandblussysteem door de stroomuitval niet meer.

Heeft Kuleba dus een punt met zijn waarschuwing?

Dat is lastig te beoordelen. Sinds de ramp in Tsjernobyl zijn alle inherent onveilige reactors van het type RBMK wereldwijd aangepast. Een ramp zoals in 1986 plaatshad, kan zich technisch gezien niet meer voordoen. Bovendien zijn alle reactoren van de energiecentrale in Tsjernobyl op 15 december 2000 voorgoed stilgelegd. Het uitgevallen koelsysteem houdt alleen de temperatuur laag van de 20.000 gebruikte splijtstofstaven in opslagbassins.

De internationale atoomwaakhond van de VN, de IAEA, zei echter dat het momenteel „geen kritiek effect ziet op de veiligheid.” Donderdagmorgen werd bekendgemaakt dat Wit-Russische specialisten de Oekraïense centrale weer van stroom zullen voorzien.

IAEA-topman Rafael Grossi maakt zich wel grote zorgen over de omstandigheden waarin het personeel op locatie zijn werk moet doen. Officieel heeft de centrale ruim 2000 medewerkers in ploegendienst, die de systemen in de gaten houden om een nieuwe kernramp te voorkomen. Maar sinds de verovering van het terrein door het Russische leger is de 210 man die daar toen zat, niet meer afgelost door een andere ploeg. Ze bivakkeren er al twee weken.

De stroomuitval heeft ook andere negatieve gevolgen voor het personeel. Zo werkt het ventilatiesysteem niet meer, waardoor de mensen in de centrale kunnen worden blootgesteld aan hogere stralingsniveaus. Volgens de Oekraïense nucleaire inspectiedienst SNRIU kan het personeel reguliere werkzaamheden, onderhoud en reparatie in Tsjernobyl niet meer uitvoeren. De dienst waarschuwt voor een verslechterende veiligheidssituatie.

Wat is er nu waar over de situatie in Tsjernobyl?

In ieder geval dat de stroom is uitgevallen. Verder hebben beide strijdende partijen belang bij effectieve propaganda. Dat de Oekraïners inspelen op angstgevoelens is zeker niet ondenkbaar. Door de voortdurende oorlogshandelingen is het erg moeilijk om de informatie over de centrale op waarde te schatten.