Komt het verzet tegen Vladimir Poetin vanuit de zakelijke elite? Twee van de bekendste oligarchen, vertrouwelingen van de Russische president, gaan openlijk tegen de Kremlinlijn in. Een unicum. Ze riepen de afgelopen dagen op tot een einde aan de oorlog in Oekraïne. „Vrede is erg belangrijk. De onderhandelingen moeten zo snel mogelijk beginnen”, schreef Oleg Deripaska op zijn Telegramkanaal. Hij vergaarde een fortuin in de Russische aluminiumindustrie.

Is het uit vredelievendheid of gaat het om de eigen portemonnee? In ieder geval is de zakelijke entourage rond de Russische president onrustig geworden. Ze worden zelf geraakt door westerse strafmaatregelen die Rusland moeten dwingen de oorlog te stoppen en de economie beschadigen. De EU-sancties zijn direct tegen Ruslands rijksten gericht. Sommige getroffen oligarchen staan dicht bij Poetin. Hun banktegoeden zijn bevroren en ze hebben reisverboden opgelegd gekregen. De EU heeft het eigen luchtruim voor Russische vliegtuigen gesloten.

Zeldzaamheid

De andere oligarch die openlijk oproept tot vrede, is bankier Michaïl Fridman, geboren in de West-Oekraïense stad Lviv. In een brief aan zijn personeel schrijft hij: „Deze crisis kost levens en beschadigt twee naties die al broeders zijn voor honderden jaren. Hoewel een oplossing angstaanjagend ver weg lijkt, kan ik me alleen aansluiten bij degenen wiens vurige verlangen is dat het bloedvergieten stopt.” Na Deripaska en Fridman volgden nog een oligarch: ook Oleg Tinkoff sprak zich uit tegen de oorlog.

Dat oligarchen de gesloten Kremlinrijen doorbreken, is een zeldzaamheid. De zakelijke elite trok in het openbaar nooit zijn mond open tegen de Russische president. Dat lieten de oligarchen wel uit hun hoofd. Ze zijn schatplichtig aan Poetin. Hun fortuin en hun invloed hebben ze te danken aan hem. De president liet hen hun gang gaan in het vergaren van hun rijkdom, zolang de oligarchen zich maar niet bemoeiden met de politiek.

Daarvoor keken ze wel uit. Iedere oligarch kent het lot van Michaïl Chodorkovski, die werd gearresteerd en in de gevangenis belandde. De toen rijkste man van Rusland steunde de oppositie en viel Poetin publiekelijk aan over de onder de president florerende corruptie.

Druk uitoefenen

Eind vorige week, de oorlog was al begonnen, zaten Ruslands zakenmannen tegenover Poetin in een van de Kremlinzalen. Ze vertelden de president dat Rusland de westerse sancties van 2014, na de Russische annexatie van de Krim, goed had doorstaan. Rusland was meer zelfvoorzienend geworden, benadrukten ze. Maar ze wezen de president ook op de verwevenheid van de Russische economie met die van het Westen en dat die niet gebroken mag worden. Ze vreesden toen al voor de westerse sancties die eraan zaten te komen.

Poetin gaf niet veel om hun zorgen. Er zat niets anders op dan Oekraïne binnen te vallen, zei hij direct toen hij het woord tot hen richtte: „Wat er gebeurt is noodzakelijk. Er hadden zich zulke risico’s voor ons kunnen ontwikkelen dat het niet duidelijk was hoe Rusland had kunnen blijven bestaan.” De zakenlieden zwegen.

De sancties die Rusland sinds 2014 opgelegd kreeg, hadden altijd als doel om de oligarchen te raken. Zodat zij op zijn minst druk konden uitoefenen op Poetin. Nu openen zij hun mond, maar gezien de aanhoudende bombardementen in Oekraïne kan ook de zakelijke elite de Russische president niet op andere gedachten brengen.