Wie een fietstocht organiseert, in zijn volkstuin wil werken, of even een lunchwandeling wil maken, raadpleegt toch gauw even het actuele weerbericht. Niets is zo veranderlijk als het weer.

Ondanks die veranderlijkheid bestaat er in Nederland wel zoiets als gemiddeld weer. De kans dat het in april droog is, bedraagt bijvoorbeeld 72 procent. De kans op een witte Kerst is met 7 procent een zeldzaamheid, net als een tropische dag in juni (3 procent).

Het gemiddelde weer verandert door de jaren heen. Zo heeft Nederland de laatste jaren te maken gekregen met extremere weersomstandigheden: vaker hittegolven, heftiger buien of langduriger droogte. Er sneuvelen geregeld weerrecords. Zo steeg de temperatuur in de zomer van 2019 voor het eerst tot boven de 40 graden.

Het gemiddelde weer over dertig jaar noemen weerkundigen het klimaat. Wereldwijd zijn niet alle weerrecords het gevolg van klimaatverandering. Zo is het onzeker of het grote aantal orkanen in 2021 komt door de opwarming van de aarde. Maar de subtropische hitte in Siberië en de Australische bosbranden zijn vrijwel zeker veroorzaakt door klimaatverandering, meldt de atlas.

Ook het klimaat in Nederland verandert. Het aantal zeer koude dagen neemt sinds 1975 gestaag af, terwijl het aantal zeer warme dagen rap oploopt. Het aantal tropische dagen, met een temperatuur van 30 graden of hoger, is vergeleken met de periode 1961-1990 toegenomen met één dag aan de kust en tot vijf dagen per jaar in het zuiden.

Voor de komende tijd heeft het KNMI vier klimaatscenario’s opgesteld. In Noord-Europa worden de zomers natter, in het zuiden droger. Nederland ligt hier tussenin. Dat maakt het lastig om te voorspellen welke kant het in Nederland op gaat. Maar dat de zomers heter worden, de kans op weersextremen groter en de extremen steeds extremer, was de afgelopen jaren al waar te nemen.

De atlas geeft ook voorbeelden van hoe Nederland zich kan voorbereiden op een extremer klimaat. Zoals waterrobuust wonen, met slimme systemen waardoor regenwater geleidelijk wordt afgevoerd naar het oppervlaktewater of het riool. Ook de verwachte zeespiegelstijging stelt Nederland voor nieuwe uitdagingen. Ons land komt nog lager te liggen ten opzichte van de zee. Er moet meer pompcapaciteit komen om droge voeten te houden in de laaggelegen gebieden in de Randstad.

Een idee dat vaker is geopperd, maar dat de atlas niet noemt, is om sommige zeer laaggelegen gebieden in de Randstad op te geven om er zoetwaterbuffers van te maken.

Hoewel klimaatverandering zich de laatste decennia merkbaar laat gelden, kent Nederland door de eeuwen heen ook extreem weer. Meestal leidde dooi aan het einde van koude winters tot dijkdoorbraken en overstromingen,droogte tot stadsbranden of tekort aan drinkwater. Een heftige zomerstorm vernielde in 1674 de Utrechtse dom. De voorbeelden van extreem weer lijken elkaar wel steeds sneller op te volgen. Zulke barre weersomstandigheden kwamen in het verleden toch minder vaak voor.

Al met al geeft de atlas een heel duidelijk beeld van hoe een weerbericht tot stand komt, hoe weerfenomenen, zoals mist, onweer en hagel, zich ontwikkelen, hoe de klimaatwetenschap werkt, wat de rol van satellieten is, en hoe weer en klimaat door de eeuwen heen zijn veranderd. De atlas bevat verhoudingsgewijs weinig tekst, maar wel tal van kleurrijke kaarten, grafieken, tabellen en illustraties.

Verslaving

Wie de inhoud van de atlas op zich laat inwerken, moet constateren dat er vandaag de dag op het gebied van weer en klimaat heel wat speelt. Dat het klimaatakkoord van Parijs geen overbodige luxe is. En dat Nederland echt van de verslaving aan fossiele brandstoffen af moet. Net als de rest van de wereld.

Boekgegevens

De Bosatlas van weer en klimaat, Noordhoff Atlasproducties; uitg. Noordhoff; 120 blz.; € 29,95