Het Internationaal Strafhof (ICC) begint een onderzoek naar oorlogsmisdaden in Oekraïne. Aanklager Karim Khan had eerder al een vooronderzoek gedaan naar mogelijke misdaden tussen november 2013 en februari 2014. Hij gaat nu ook kijken naar wat er momenteel in het land gebeurt aan mogelijke oorlogsmisdaden of misdaden tegen de menselijkheid na de Russische invasie.

Khan schrijft dat er reden is om aan te nemen er tussen 21 november 2013 en 22 februari 2014 oorlogsmisdaden zijn gepleegd. Toen werden demonstraties tegen de regering hardhandig neergeslagen. Daarbij kwamen meer dan honderd mensen om het leven. Uiteindelijk stapte de pro-Russische president Viktor Janoekovitsj op. Hij vluchtte naar het oosten, waar de regio’s Donetsk en Loehansk zich onafhankelijk verklaarden. Sindsdien is Oekraïne in een burgeroorlog verwikkeld.

Oekraïne is zelf geen lid van het ICC, maar heeft toestemming gegeven voor de onderzoeken. Litouwen diende vorige week nog een verzoek in bij het ICC voor een onderzoek naar de inval van Rusland.

Turkije heeft besloten de toegang tot de Zwarte Zee vanuit de Middellandse Zee te blokkeren door de oorlog in Oekraïne, dat net als aanvaller Rusland aan de Zwarte Zee ligt. Geen enkel oorlogsschip mag nog door de Dardanellen en de Bosporus, die samen de waterweg vormen.

Zeker vier Russische marineschepen zouden wachten, melden Duitse media.

De Turkse minister van Buitenlandse Zaken baseert de maatregel op een internationaal verdrag over de toegang tot de Zwarte Zee. Volgens dat Verdrag van Montreux uit 1936 heeft Turkije de controle over de Bosporus. Gedurende oorlogstijd of als Turkije zelf wordt bedreigd kan het oorlogsschepen de doorvaart ontzeggen.

Russische marineschepen zouden echter altijd het recht hebben om naar hun thuishaven aan de Zwarte Zee te varen. Oekraïne had Turkije gevraagd Russische schepen tegen te houden om te voorkomen dat ze ingezet worden tijdens de oorlog.

De Europese Unie heeft 26 machtige en rijke Russen en een bedrijf toegevoegd aan de sanctielijst vanwege de invasie in Oekraïne. Het gaat onder meer om Dimitri Peskov, de perschef van president Vladimir Poetin; de baas van de grootste oliemaatschappij van Rusland Rosneft, Igor Sechin; en oprichters Petr Aven en Mikhail Fridman van Alfa-Bank. Dat blijkt uit het Europese Publicatieblad waarin alle gestraften worden vermeld. De sancties gaan direct in.

In totaal heeft de EU nu 680 mensen en 53 bedrijven of organisaties op de sanctielijst gezet. Ze kunnen niet meer bij hun geld dat in de EU op bankrekeningen staat, maar Europeanen mogen ook geen geld aan hen ter beschikking stellen. Ook mogen ze de EU niet meer in. Het zijn met name zakenmensen en bedrijven in de olie-industrie en financiële wereld, leden van de regering van Poetin, hoge militairen en propagandisten.

Met de aanvullende sancties mikt de EU op leden van de Russische elite, die in belangrijke mate Poetins regime steunen en daar economisch voordeel uit halen.

Nederland is bereid Oekraïne aan fossiele brandstoffen te helpen, net als andere EU-landen. „Zodra dat verzoek er komt staan we er klaar voor”, zei minister Rob Jetten (Klimaat en Energie) na afloop van overleg met zijn EU-collega’s in Brussel. Er is volgens Jetten niet gevraagd om de gasproductie in Groningen op te hogen. „Dat is nu nog absoluut niet aan de orde en ik was ook blij dat die vraag niet is gekomen.”

De ministers bespraken tijdens een ingelaste raad wat de EU kan betekenen voor het door Rusland aangevallen land. Op korte termijn gaat het om de levering van brandstoffen. De Europese Commissie gaat dat coördineren. Vrijdag zei Jetten al in Den Haag dat meer Gronings gas uit de grond halen een „aller-, allerlaatste redmiddel in het geval van een heel groot conflict dat langer duurt” is.

Daarnaast wil Oekraïne graag worden aangesloten op het Europese elektriciteitsnet, om minder afhankelijk te zijn van Russische stroomleveranties. Het gaat om het Europese netwerk van transmissiesysteembeheerders voor elektriciteit (ENTSO-E) waar nu 35 landen op aangesloten zijn. ENTSO-E onderzoekt hoe dat „op een veilige en verantwoorde manier kan”, zei Jetten. „Maar eigenlijk zeiden alle lidstaten: laten we daarmee extra tempo maken.”

Ook de EU zelf wil sneller onafhankelijk worden van de Russische energie. Er is volgens Jetten „brede overeenstemming” om sneller over te stappen op groene energie in de EU. Zo wil Nederland meer investeren in groene waterstof en zijn nieuwe lng-terminals voor het leveren, opslaan en inladen van vloeibaar aardgas gepland. Jetten noemde de Russische invasie en de dreigende hapering of stopzetting van gasaanvoer uit het land plus de steeds oplopende energieprijzen een „wake-upcall”.

Volgens westerse functionarissen hebben de Russen bij hun offensief in buurland Oekraïne inmiddels ongeveer de helft ingezet van de troepen die aan de grens waren verzameld. De afgelopen tijd hadden de machthebbers in het Kremlin bij Oekraïne een enorme troepenmacht opgebouwd. Ook in het met Moskou nauw verbonden Belarus werden tienduizenden militairen gelegerd.

Volgens recente cijfers van het Amerikaanse ministerie van Defensie zouden de Russen ruim 150.000 manschappen hebben samengetrokken.

Satellietbeelden van het Amerikaanse bedrijf Maxar tonen dat een Russisch militair konvooi van ruim 27 kilometer lengte verder is opgerukt naar de Oekraïense hoofdstad Kiev. De stoet met tanks, pantservoertuigen, artillerie en andere voertuigen bevindt zich nog op zo’n 20 kilometer afstand.

Olie- en gasconcern Shell trekt zich grotendeels terug uit Rusland vanwege de oorlog in Oekraïne. Daarmee volgt Shell het voorbeeld van het Britse BP en het Noorse Equinor, die ook al aankondigden afscheid te nemen van samenwerkingen met Russische staatsbedrijven. Alleen de ongeveer 400 tankstations die Shell in Rusland heeft, stoot het bedrijf niet af.

In een verklaring laat Shell weten van plan te zijn al zijn samenwerkingsverbanden met staatsgasbedrijf Gazprom te beëindigen. „We zijn geschokt door het verlies van levens in Oekraïne door een zinloze daad van militaire agressie die de Europese veiligheid bedreigt”, stelt topman Ben van Beurden.

Al die aandelen in samenwerkingsverbanden stonden eind vorig jaar voor ongeveer 3 miljard dollar bij Shell in de boeken. Omgerekend is dat zo’n 2,7 miljard euro. Het olie- en gasconcern denkt dat de verkoop minder oplevert dan de boekwaarde en dat het dus een verlies erop lijdt.

Shell telt meer dan vijfhonderd medewerkers in Rusland en is betrokken bij verschillende projecten. Zo heeft het concern een belang van 27,5 procent in een groot project voor vloeibaar gemaakt aardgas (lng) in het oosten van Rusland, genaamd Sakhalin-II. Dat project is eigendom van Gazprom. Andere aandeelhouders zijn de Japanse handelshuizen Mitsui en Mitsubishi. Vorig jaar verdiende Shell aan dit project alleen al 700 miljoen dollar, of circa 625 miljoen euro.

Daarnaast werkt Shell aan projecten in het westen en noordwesten van Siberië, eveneens via belangen. Ook is Shell geldschieter van de omstreden gaspijplijn Nord Stream 2 die loopt van Rusland naar Duitsland via de Oostzee.

Het concern was al voor de Russische Revolutie van 1917 actief in Rusland. Ten tijde van het communistisch bewind werden de bezittingen van Shell door de staat genationaliseerd. Pas in 1983 keerde de onderneming terug, met een kantoor om de belangen van het bedrijf te vertegenwoordigen. In 1992, na de val van de Sovjet-Unie, begon Shell er weer met echt fysiek werk door een smeermiddelentak op te zetten in het land.

De Finse regering heeft naar eigen zeggen een historische stap gezet door te besluiten Oekraïne van wapens te voorzien. Het gaat om 1500 raketwerpers en veel vuurwapens en munitie. Het land heeft een moeilijke relatie met buurland Rusland. De Finse president Sauli Niinisto reageerde eerder geschokt op het Russische militaire ingrijpen in Oekraïne.

Finland scheidde zich in 1917 van Rusland af en kwam tussen 1939 en 1944 twee keer in oorlog met de Sovjet-Unie. Het land moest in de Tweede Wereldoorlog gebied afstaan aan de Sovjet-Unie en heeft tijdens de Koude Oorlog (1947-1989) een politiek van strikte neutraliteit betracht. Het is daarom nooit lid van de NAVO geworden.

Een ander Scandinavisch land, Noorwegen, heeft ook besloten met een traditie te breken. Het stuurt antitankwapens naar Oekraïne ondanks een lang nageleefd uitgangspunt dat het land geen wapens levert aan een land dat geen lid van de NAVO is en waar de dreiging van gewapende conflicten zijn of waar oorlog is. Volgens premier Jonas Gahr Stoere gaat het nu om een buitengewone situatie. Het voorheen strikt neutrale Zweden stuurt ook duizenden antitankwapens naar Oekraïne.

De Verenigde Staten, Canada en circa twintig Europese landen hebben toegezegd militair materieel naar Oekraïne te sturen. De VS hebben sinds begin 2021 en met 310 miljoen euro extra deze maand in totaal een miljard dollar (900 miljoen euro) militaire hulp aan Oekraïne gegeven. De Europese Unie heeft in deze crisis voor het eerst besloten wapenaankopen en wapenleveranties te financieren voor naar schatting 450 miljoen euro ten gunste van Oekraïne.

Ook Duitsland, dat Europa eerder in kolossale oorlogen stortte, heeft besloten zich niet langer te houden aan de regel dat geen wapens worden geleverd aan conflictgebieden. Het stuurt antitankwapens en luchtdoelraketten naar Oekraïne. Frankrijk gaat dat ook doen. De Britse regering heeft nog niet precies gezegd wat voor wapens naar Oekraïne gaan.

Nederland stuurt zodra mogelijk onder meer tweehonderd luchtdoelraketten. België onder meer duizenden automatische wapens. Andere ‘wapenbroeders’ zijn Denemarken, Griekenland, Kroatië en Portugal.

Elf hulporganisaties hebben maandag Giro555 geopend om geld op te halen voor de getroffenen door de oorlog in Oekraïne. De hulporganisaties slaan de handen ineen en roepen heel Nederland op geld in te zamelen voor de „humanitaire ramp” die dreigt in Oekraïne. De actie wordt gesteund door de publieke en commerciële radio- en televisiezenders. Vanaf dinsdagochtend 06.00 uur zullen er spotjes worden uitgezonden voor Giro555.

„Giro555 roept Nederland op om te doneren voor de mannen, vrouwen en kinderen die hard getroffen worden door de gebeurtenissen in Oekraïne”, zegt Kees Zevenbergen, actievoorzitter van Giro555. „De nood is ongekend hoog. Er is behoefte aan directe noodhulp, zoals onderdak, medische zorg en schoon drinkwater. Voor miljoenen Oekraïners, onder wie 7,5 miljoen kinderen, is niets meer zeker. Zij zijn afhankelijk van humanitaire hulp en hebben onze steun nu nodig.” De hulporganisaties zijn zelf of via lokale partners in het gebied aanwezig.

Bij uitzonderlijke rampen slaan elf samenwerkende hulporganisaties de handen ineen onder de naam Giro555. De hulporganisaties achter deze Giro555-actie zijn onder meer Stichting Vluchteling, CARE Nederland, Oxfam Novib, Save the Children, UNICEF, Nederlandse Rode Kruis en Kerk in Actie. Eerder werd Giro555 geopend voor coronabestrijding in arme landen, de aardbeving op het Indonesische eiland Sulawesi en de bestrijding van ebola.

Op giro 5125, het rekeningnummer dat het Rode Kruis al had geopend voor donaties voor hulp aan Oekraïne, was tot maandagmiddag 3,7 miljoen euro binnengekomen. Ook op giro 999 van Stichting Vluchteling zijn al miljoenen euro’s gedoneerd.

Ondanks de nucleaire dreigementen van Rusland in de oorlog met Oekraïne zetten de Verenigde Staten geen stappen. De Amerikaanse regering ziet op dit moment geen reden de nucleaire alarmniveaus te wijzigen, aldus het Witte Huis.

De Russische president Vladimir Poetin had aangekondigd de nucleaire wapens van Rusland als afschrikkingsmiddel in paraatheid te brengen. De machthebber in het Kremlin reageerde daarmee op het spervuur ​​​​van westerse sancties na de Russische invasie in Oekraïne.

De Amerikaanse alarmniveaus zijn niet gewijzigd, „en we hebben onze eigen beoordeling op dat vlak niet veranderd”, aldus een woordvoerster van de regering. Tegelijkertijd benadrukt ze dat het nodig is heel realistisch zijn over Poetins gebruik van dreigementen.

De Amerikaanse president Joe Biden sprak inmiddels met bondgenoten en partners over de uitlatingen van Poetin. Het Witte Huis noemde de „provocerende retoriek” over kernwapens gevaarlijk.

In het zuidoosten van Belarus zijn gesprekken die vijf uur duurden tussen een Oekraïense en een Russische delegatie over het stoppen van de oorlog beëindigd, aldus Russische persbureaus. Maar er komt volgens beide partijen mogelijk in de komende dagen een tweede gespreksronde. Volgens de Oekraïense delegatieleider wordt er eerst ruggespraak gehouden in de hoofdsteden Kiev en Moskou.

De Russische delegatieleider, parlementariër Vladimir Medinski, sprak zich stelliger uit. Er is overeengekomen elkaar snel weer te treffen, zei hij. De Oekraïense delegatie die eerder op de dag met vertraging arriveerde in Gomel, was weinig hoopvol. Het belangrijkste doel van de gesprekken was volgens de Oekraïners te komen tot een staakt-het-vuren en terugtrekking van de Russische troepen. Maar er zijn voorlopig wel punten gevonden waar beide partijen verder over kunnen praten, aldus betrokkenen.

Rusland lanceerde donderdag 24 februari een aanval op Oekraïne. Aanleiding vormde jarenlange frustraties over met name de mogelijke uitbreiding van de NAVO met Oekraïne als lidstaat. Voorts ondernam Kiev in Russische ogen niets om de burgeroorlog in het oosten van Oekraïne te beëindigen. Het Kremlin erkende daarom afgelopen vorige week maandag twee republiekjes van pro-Russische separatisten en voerde de aanval op als een operatie om die te beschermen.

De Europese Unie zal meer en effectiever geld moeten gaan besteden aan defensie, is de stellige overtuiging van EU-buitenlandchef Josep Borrell. „We hebben geen andere keuze” na de Russische invasie in Oekraïne, zei hij na afloop van een videovergadering met de 27 ministers van Defensie. Volgens Borrell blijkt uit de inlichtingen die de ministers uitwisselden dat de Russische invasie „steeds meedogenlozer” wordt. „Er zijn veel burgerslachtoffers in Oekraïne”, zei hij, zonder getallen te noemen.

De ministers bespraken Europese militaire hulp aan wapens en munitie ter waarde van 450 miljoen euro. „In deze situatie is onze steun aan het Oekraïense leger cruciaal”, aldus Borrell. Het is voor het eerst in haar geschiedenis dat de EU-landen gezamenlijk de koop en levering van wapens gaan financieren voor een land in oorlog. Daarnaast wordt 50 miljoen euro uitgetrokken aan niet-dodelijk materiaal en brandstof. De wapens zullen via Polen worden aangevoerd.

De EU bereidt ook verdere sancties tegen het Russische regime en zijn medestanders voor. Borrell zei heel blij te zijn met het besluit van het neutrale Zwitserland om de al besloten EU-sancties tegen Rusland over te nemen. Dat betekent onder meer dat banktegoeden van Russische bedrijven en personen, onder wie president Vladimir Poetin, worden geblokkeerd vanwege de inval in Oekraïne.

De Tweede Kamer wil een onderzoek naar de mogelijke financiering met Russisch geld van politieke partijen, politici en belangenorganisaties in Nederland. Een meerderheid steunt een voorstel van GroenLinks-voorman Jesse Klaver.

Klaver pleitte maandag voor zo’n onderzoek in het debat in de Kamer over de Russische invasie van Oekraïne. Hij noemde daarbij Forum voor Democratie en de PVV bij naam. Die twee partijen steunen de sancties tegen Rusland niet. FVD-voorman Thierry Baudet heeft zijn begrip voor het Russische optreden uitgesproken.

Klaver stelt voor de Algemene Rekenkamer te laten onderzoeken „of en zo ja op welke wijze politieke partijen, politici en belangenorganisaties in Nederland vanaf 2014 zijn gefinancierd met geld uit de Russische Federatie of met geld van Russische (rechts)personen”. Zijn oproep wordt in ieder geval gesteund door D66, CDA, Volt, Partij voor de Dieren, DENK, PvdA, BIJ1, ChristenUnie, SGP, Pieter Omtzigt en de VVD.

De Russische president Vladimir Poetin heeft in een telefoongesprek met zijn Franse ambtgenoot Emmanuel Macron beloofd zich te zullen inspannen om burgers te sparen. Hij zei ook te gaan kijken hoe hoofdwegen, vooral die ten zuiden van de Oekraïense hoofdstad Kiev, buiten het strijdgewoel gehouden kunnen worden en voor burgers veilige verbindingen zijn.

Macron belde op verzoek van president Volodimir Zelenski van Oekraïne. Oekraïne en Rusland waren maandag in Belarus in gesprek gegaan over het beëindigen van de strijd die donderdag met een grote Russische aanval begon. Macron vroeg Poetin daarom om onmiddellijk de wapens te laten zwijgen. De Russische leider antwoordde dat hij bereid is zich te gaan bezighouden met alle punten die Macron aangaf.

Poetin herhaalde zijn standpunt dat Oekraïne een neutrale status zou moeten krijgen en wordt „gedenazificeerd”. En de internationale gemeenschap moet volgens hem ook erkennen dat het schiereiland de Krim Russisch is. Dit is de sleutel tot het beëindigen van de strijd, aldus Poetin.

Hij lijfde de Krim in 2014 in, nadat een gekozen pro-Russische president in Kiev ten val was gebracht. Volgens Poetin was dat vooral door toedoen van de VS en door extreemrechtse groepen en milities in Oekraïne die met nazi-symbolen dwepen. In westerse ogen was het een op Europa en democratie gerichte volksopstand die de machtswisseling in 2014 veroorzaakte.
Het was het tweede telefoongesprek tussen Poetin en Macron sinds 24 februari, de dag dat de oorlog uitbrak.

Minister van Defensie Kajsa Ollongren vindt het „verontrustend en ook onacceptabel” dat de Russische krijgsmacht zijn kernwapens in een hogere staat van paraatheid heeft gebracht. Dat president Vladimir Poetin dat zo „publiek en in een conflictsituatie” heeft gedaan, noemt zij een „politiek signaal dat duidelijk is en uiterst zorgwekkend is”.

„Met deze stap denk ik dat we kunnen zeggen dat Poetin gewoon weer een grens over is gegaan”, zei Ollongren tijdens het Oekraïnedebat in de Tweede Kamer. „We maken ons daar natuurlijk grote zorgen om en tegelijk is het ongelofelijk belangrijk dat wij van onze kant de-escaleren.” Volgens de minister zal Nederland ook met bondgenoten tot de-escalatie oproepen.

„We blijven rustig in ons bondgenootschap en we doen wat er moet gebeuren.” Met dat laatste zei ze te doelen op het leveren van militaire steun aan Oekraïne. Dat stelt het land in staat om „het legitieme recht dat ze hebben op zelfverdediging uit te oefenen”.

Praten over toetreding van Oekraïne tot de Europese Unie is nu niet zinvol, vindt premier Mark Rutte. Voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie sprak zich zondag uit voor toetreding van het belaagde Oost-Europese land tot de unie.

Het is „geen goede discussie” om het hier nu over te hebben, zei Rutte tijdens een debat in de Tweede Kamer. „Zo gaan we Oekraïne niet helpen.” Uitbreiding van de Europese Unie is een heel complex, tijdrovend en ingewikkeld proces, aldus de minister-president.

Hij pleit voor een veel intensievere samenwerking op korte termijn met landen in het oosten. Dat geldt niet alleen voor Oekraïne, maar ook voor Moldavië en Georgië. Volgens hem kan de samenwerking versterkt worden via het Oostelijk Partnerschap dat de EU met deze landen heeft gesloten.

De minister-president zei de uitspraak te snappen van voorzitter Von der Leyen. Ze sprak de woorden kort na een telefonisch onderhoud met de Oekraïense president Volodimir Zelenski. „Maar ik denk dat het nu beter is om ons op de kortere termijn te richten”, aldus Rutte.

Hij denkt daarbij vooral aan „praktische oplossingen”, zei hij na afloop van het debat. De 27 Europese leiders zouden volgens de premier, zoals voorzitter Charles van de Europese Raad heeft voorgesteld, „met een zekere regelmaat” vergaderingen kunnen hebben met de Oekraïense president.

Zelenski tekende maandag al een brief waarin hij het lidmaatschap van de EU aanvraagt. „Dat staat ieder land in Europa vrij”, reageerde Rutte. „Nu begint er een ongelofelijk bureaucratisch proces. Dat duurt jaren.” Hij wees erop dat hij in de twaalf jaar dat hij premier is alleen Kroatië heeft zien toetreden.

In de noordelijke stad Zhitomir is het met de rust gedaan, meldt ds. A. Margulis, de Joods-christelijke voorganger in Zhitomir met wie het Deputaatschap voor Israël van de Gereformeerde Gemeenten al vele jaren samenwerkt. Zondagavond was er een luchtaanval. „Ons werd verteld dat de vliegtuigen vanuit Wit-Rusland kwamen. Het vliegveld bij Zhitomir werd aangevallen en we hoorden luide explosies. Tal van mensen brachten de nacht door in een van de schuilkelders. Onze troepen hebben de stad echter in handen.” De burgers helpen de soldaten waar ze maar kunnen.

Ds. Margulis gaf aan dat velen bidden of het oorlogsgeweld mag stoppen. Hij vraagt de kerken in Nederland dat ook te doen.

De Nederlandse regering wil haar „fair share” bijdragen aan de opvang van mensen die het oorlogsgeweld in Oekraïne ontvluchten. Dat zei minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken) maandag in debat met de Tweede Kamer. Honderdduizenden mensen zijn Oekraïne sinds vorige week ontvlucht.

Hoekstra merkte op dat het kabinet zich in het verleden voorstander toonde van het opvangen van vluchtelingen, in de regio waar ze vandaan komen. „Dit is onze regio, dit is Europa”, aldus Hoekstra. „Het kabinet vindt dat we hier moeten kijken, samen met de Europese Unie, hoe je dit op een fatsoenlijke manier doet. „Nederland zal zijn fair share moeten, kunnen en willen bijdragen.”

Hoekstra prees de buurlanden van Oekraïne, die het leeuwendeel van de vluchtelingen tot dusver hebben opgenomen. Hij merkte daarbij op dat deze landen, zoals Polen en Hongarije, in het verleden „niet altijd vooraan stonden” als er opvang voor vluchtelingen moest worden geregeld.

Maar als het die landen te veel wordt „dan moet Nederland meer doen”, vindt Hoekstra.
Hoekstra’s uitspraken sluiten aan bij wat staatssecretaris Eric van der Burg (Asielzaken) vrijdag zei, na afloop van de ministerraad. Die gaf aan dat er al voorbereidingen worden getroffen om mensen hier op te vangen.

Beide bewindslieden waren ruimhartiger in hun uitspraken dan premier Mark Rutte. „Binnen bestaande afspraken en kaders kijken we wat we kunnen doen”, zei hij afgelopen donderdag, de dag dat Rusland Oekraïne binnenviel.

In de Oost-Oekraïense stad Charkov zijn zeker elf burgerdoden gevallen door Russische beschietingen, meldt de gouverneur van de regio. Tientallen mensen zijn gewond geraakt. Hij meldt verder dat de bombardementen op woonwijken nog gaande zijn.

Een adviseur van de Oekraïense regering sprak eerder op de dag van tientallen omgekomen mensen en honderden gewonden. De informatie kon niet onafhankelijk worden geverifieerd.

Een dag eerder meldden de autoriteiten dat het Oekraïense leger de Russische strijdkrachten hadden verdreven uit Charkov, de tweede stad van Oekraïne met ongeveer 1,4 miljoen inwoners.

Bij de Russische ambassade in Den Haag wordt maandagmiddag gedemonstreerd tegen de inval van Rusland in Oekraïne. „Nooit meer Poetin” en „shame on you”, scanderen de aanwezigen die geel-blauwe vlaggen en ballonnen bij zich hebben. Blauw en geel zijn de kleuren van de Oekraïense vlag.

Het protest is een initiatief van jongerenorganisaties van politieke partijen. ‘We stand with Ukraine’ was hun boodschap bij de Russische ambassade. De ongeveer 150 aanwezigen, vooral jongeren, kondigden aan dat ze een solidariteitsmars houden langs het Vredespaleis naar de ambassade van Oekraïne.

Ook afgelopen weekeinde werd op diverse plekken in het land geprotesteerd tegen de inval van Rusland in Oekraïne. Dat gebeurde onder meer in Eindhoven, Enschede en Hengelo.

Minister Wopke Hoekstra van Buitenlandse Zaken adviseert Nederlanders in Rusland om dat land te verlaten. „Ga er weg als je geen dwingende reden hebt om daar te blijven.”

Er is geen acuut gevaar voor Nederlanders in Rusland, zei de minister. Het is meer een zaak van onzekerheid. „Maar dat kan snel veranderen”, zei Hoekstra maandag in de Tweede Kamer.

Het reisadvies van het ministerie voor Rusland is zaterdagavond van geel naar oranje gegaan. Dat betekent dat wordt geadviseerd er alleen heen te gaan als het hoogst noodzakelijk is.

Nederland wil dat de sancties die voor Rusland zijn afgekondigd ook gaan gelden voor Belarus. Dat zei minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken) in de Tweede Kamer. Daar wordt op deze eerste dag van het voorjaarsreces gedebatteerd over de oorlog in Oekraïne.

Vanuit Belarus zijn Russische militairen het buurland Oekraïne binnengetrokken en mogelijk gaan Belarussische militairen meevechten met de Russen. Verder heeft Belarus zijn niet-nucleaire status opgeheven, waardoor er Russische kernwapens kunnen worden gestationeerd.

Hoekstra gaat in Europa pleiten voor gelijke sancties voor Belarus en Rusland. De regering in Minsk heeft al langer te maken met EU-sancties omdat de presidentsverkiezing oneerlijk is verlopen en opposanten massaal in de gevangenis worden gestopt. Alle vormen van vrije meningsuiting worden hard onderdrukt in Belarus.

Hongarije staat niet toe dat er dodelijke wapens via zijn grondgebied worden geleverd aan Oekraïne. De minister van Buitenlandse Zaken van het land dat in het noordoosten aan Oekraïne grenst, Donika Gërvalla-Schwarz, zei dit tijdens een bezoek aan Kosovo.

„Dergelijke leveranties kunnen leiden tot vijandelijke acties en wij moeten de veiligheid van Hongarije dienen en ervoor zorgen dat we niet in die oorlog betrokken raken”, aldus Gërvalla. Hongarije stuurt dan ook geen militairen of wapens naar Oekraïne.

Invoer van olie en gas uit Rusland blijft voorlopig mogelijk. Dat maakte minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken) duidelijk in een debat. Een deel van de Tweede Kamer wil de invoer drastisch verminderen. Ook vinden deze partijen dat het niet meer mogelijk moet zijn voor de regering van Rusland om haar olie- en gasleveranties af te rekenen via het internationale betalingssysteem SWIFT.

Nederland is voorstander van meer sancties binnen SWIFT, maar er moet volgens Hoekstra ook rekening worden gehouden met andere Europese landen waarvan sommige in grote mate afhankelijk zijn van Russisch gas. De minister vindt het heel belangrijk dat de Europese lidstaten en de Verenigde Staten en Canada één front blijven vormen tegen Rusland.

Jesse Klaver wil een internationale boycot van Russisch gas en olie. Hij pleit voor verlaging van de importen. In Nederland zou volgens hem de sierteelt en kunstmestfabrieken van gas kunnen worden afgesloten om dat te bereiken, hoe pijnlijk dat ook is. De Partij voor de Dieren wil Rusland volledig afsluiten van SWIFT omdat de Russische oorlogsmachine met oliegeld wordt betaald.

Hoekstra zei „zeer tevreden” te zijn met het Europese besluit om een deel van het Russische banksysteem af te sluiten van SWIFT. Hij benadrukte dat Nederland verder wil gaan, maar alleen in overeenstemming met andere landen. Nederland moet vooral gaan zorgen dat het minder afhankelijk wordt van buitenlandse energie, zei hij.

Het kabinet beloofde ook te kijken naar Russische brievenbusfirma’s aan de Amsterdamse Zuidas. Daar dringt de linkse oppositie ook op aan. Hoekstra zei de „kliek die van de Poetin-jaren heeft geprofiteerd” te willen aanpakken. Het ministerie van Financiën zal binnenkort duidelijk zal maken hoe deze zaak kan worden aangevlogen.

De Russische multimiljardair en oligarch Oleg Deripaska vindt dat er nu een einde moet worden gemaakt aan het „staatskapitalisme” in Rusland, waarbij de economie vrijwel volledig wordt bepaald door het Kremlin. Ook heeft de zakentycoon opgeroepen tot vredesonderhandelingen tussen Oekraïne en Rusland.

Deripaska behoort tot de rijkste mannen van Rusland en is oprichter van het grote aluminiumconcern Rusal. Op de berichtendienst Telegram schrijft hij dat er veranderingen moeten komen in het economisch beleid van Rusland en dat hij verklaringen van de Russische overheid wil over wat er de komende maanden met de economie gaat gebeuren. Vanwege de harde westerse sancties tegen Moskou wordt de Russische economie zwaar geraakt en die pijn wordt ook gevoeld door de oligarchen.

Ook de Russische miljardair Mikhail Fridman vindt dat er snel een einde gemaakt moet worden aan het conflict in Oekraïne. Fridman, medeoprichter van de grote Russische Alfa Bank, is geboren in het westen van Oekraïne. Hij noemt de oorlog een „tragedie” voor de Russen en Oekraïeners die een wig zal drijven tussen de Slavische broedervolken.

De Amerikaanse miljardair Bill Ackman roept de Amerikaanse regering op om militaire actie te ondernemen tegen Rusland vanwege de invasie van Oekraïne. Op Twitter schrijft hij dat de Verenigde Staten zich moeten mengen in de strijd die Oekraïne voert tegen de Russen. „De defensie van Oekraïne is rechtvaardig. Het gaat niet om olie of geld, maar om goed en slecht. Dat zijn de oorlogen die we moeten vechten”, aldus Ackman.

Zwitserland neemt de EU-sancties tegen Rusland over. Dat betekent onder meer dat tegoeden van Russische bedrijven en personen, onder wie president Vladimir Poetin, worden geblokkeerd vanwege de inval in Oekraïne.

Het besluit is opvallend omdat het land zich doorgaans neutraal opstelt. President Ignazio Cassis spreekt van een „unieke en moeilijke” stap waar zorgvuldig over moest worden nagedacht. Door twee sanctiepakketten over te nemen, wil het land laten zien solidair te zijn met Oekraïne.

Cassis zei zondag al dat het „zeer waarschijnlijk” is dat de Zwitsers het voorbeeld van de Europese Unie zouden volgen. De regering in Bern heeft naast het invoeren van sancties ook opdracht gegeven voor het leveren van hulpgoederen aan Polen, waar veel inwoners van Oekraïne naartoe zijn gevlucht.

De Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov gaat niet naar de Zwitserse stad Genève voor een conferentie over ontwapening. De reis is volgens Russische diplomaten onmogelijk geworden door de sluiting van het Europese luchtruim voor Russische vliegtuigen. Hij zou er dinsdag ook een toespraak houden voor de Mensenrechtenraad van de VN.

In Genève wordt een door de Verenigde Naties gesteunde ontwapeningsconferentie gehouden waar verscheidene landen aan deelnemen, inclusief de VS. Er staat een zitting ‘op hoog niveau’ gepland. Het neutrale Zwitserland is geen lid van de EU, maar volgt op de meeste punten het beleid van de unie. Genève is een diplomatieke hoofdstad geworden omdat er van 1919 tot 1946 de Volkenbond was gevestigd, een voorloper van de VN.

De verkoop van jodiumtabletten is sinds zondag flink gestegen, zegt directeur van het Centraal Bureau Drogisterijbedrijven (CBD) Jos Jongstra. Drogisterijen zijn volgens hem „verrast” door de plotselinge vraag. Het CBD heeft de overheid om advies gevraagd.

De verhoogde vraag naar kaliumjodide volgt op het bevel afgelopen zondag van de Russische president Vladimir Poetin aan zijn leger om nucleaire „afschrikkingsmiddelen” op scherp te zetten. Het innemen van kaliumjodide, de werkzame stof in jodiumtabletten, kan de kans op schildklierkanker bij een kernramp verkleinen.

Hoeveel extra jodium er precies wordt verkocht en waar de vraag het hoogst is kan Jongstra maandag niet zeggen. „Maar ik hoor uit verschillende hoeken, van hoofdkantoren en winkels, dat er ineens veel vraag naar is.” Etos, Trekpleister, DA, Kruidvat en zelfstandige drogisterijen worden vertegenwoordigd door het CBD.

Kruidvat en Trekpleister hebben al „zeker een jaar” geen jodiumtabletten meer in het assortiment, laat een woordvoerster van die bedrijven weten. „Gewoon omdat er bijna niets van werd verkocht.” Dat klopt, zegt ook Jongstra. Gewoonlijk worden kaliumjodidetabletten verstrekt aan mensen die binnen een bepaalde afstand van een kerncentrale wonen.

Drogisten helpen daarbij, maar verder zijn de voorraden jodiumtabletten in winkels zeer beperkt. „Ik denk dat er per winkel enkele losse potjes liggen.” Ook bij distributiecentra zijn de voorraden klein.

Het CBD heeft het ministerie van Volksgezondheid om advies gevraagd over wat te doen. „Raadt het ministerie iedereen aan om jodium in huis te halen? Dan moeten we mogelijk meer inslaan. We zijn in afwachting van een advies.”

De sluiting van grote delen van het luchtruim na sancties wegens de oorlog in Oekraïne leidt mogelijk tot verdere problemen in de toeleveringsketens, omdat ook vrachtvluchten door de maatregelen worden geraakt. Zo zijn er al meerdere vluchten geannuleerd en de verwachting is dat dit er meer worden. Ook moeten maatschappijen mogelijk omvliegen, met extra tijd- en kostendruk tot gevolg.

De Europese Unie duldt geen Russische maatschappijen meer boven haar grondgebied en ook Rusland gooit zijn luchtruim nu voor tientallen landen dicht. De sancties gaan mogelijk nog een lange tijd duren.

Door de coronapandemie is al sprake van tragere afhandeling van vrachten. Dit komt mede door de grote vraag naar vrachtcapaciteit door het herstel uit de crisis en de problemen die onder andere in het zeetransport spelen. Door opstoppingen in het wereldwijde containervervoer over zee is de vraag naar sneller luchttransport hoog. Doordat vluchten niet uitgevoerd worden, of doordat ze om Rusland heen moeten vliegen, verergeren de problemen.

Het Amerikaanse United Parcel Service en FedEx , twee van ’s werelds grootste logistieke bedrijven, zetten leveringen aan Rusland stop. Wereldwijde verhuurders van vliegtuigen melden dat ze honderden leasecontracten met Russische maatschappijen moeten beëindigen als gevolg van EU-sancties, die voorschrijven dat dergelijke contracten op 28 maart moeten aflopen.

Het Russische Aeroflot liet zondag weten dat het alle vluchten naar Europese bestemmingen zou schrappen nadat Josep Borrell, hoofd van het EU-buitenlandbeleid, aankondigde dat de EU haar luchtruim sluit voor Russisch verkeer. De Verenigde Staten overwegen soortgelijke maatregelen.

De Nederlandse ambassadeur in Moskou blijft daar. Er is wel nagedacht om hem terug te roepen, maar in overleg met andere landen is besloten dit niet te doen, zei minister Wopke Hoekstra (Buitenlandse Zaken) in de Tweede Kamer. Het zou „ook niet eenvoudig” zijn om de ambassadeur weer op zijn standplaats terug te krijgen.

Hoekstra zei bereid te zijn diplomatiek alles uit de kast te trekken tegen Rusland. Hij heeft de Russische ambassadeur in Den Haag eind vorige week voor een tweede keer in een paar dagen ontboden.

Nederland wil verder Oekraïne helpen bij de zaak die het aanhangig heeft gemaakt bij het Internationaal Gerechtshof. Litouwen wil kijken of Rusland aangeklaagd kan worden bij het Internationaal Strafhof. Hoekstra wil „verkennen” waar hij op deze juridische wegen kan helpen. Nederland wil zich ook inzetten voor het verzamelen van bewijzen van misdaden die in Oekraïne worden gepleegd.

De bewindsman noemde de Russische invasie van het buurland een „frontale aanval op onze vrede, onze vrijheid en ons continent”.

Rusland sluit zijn luchtruim voor vliegmaatschappijen uit Nederland en 35 andere landen, meldt het Russische persbureau Interfax. Daarmee reageert Moskou op het besluit van die landen om Russische toestellen uit hun eigen luchtruim te weren vanwege de invasie in Oekraïne.

Het gaat met name om landen in Europa, maar ook Canada heeft zijn luchtruim gesloten voor vluchten van Russische luchtvaartmaatschappen. Het luchtruim van de Verenigde Staten is nog open voor Rusland en dat blijft andersom ook het geval. Amerikaanse media melden dat een verbod wel wordt overwogen.

Als gevolg van de maatregelen moeten Russische vliegmaatschappen soms flink omvliegen om hun bestemming te bereiken.

Op giro 5125, het rekeningnummer dat het Rode Kruis heeft geopend voor donaties voor hulp aan Oekraïne, is tot nu toe 3,7 miljoen euro binnengekomen. Dat meldt de hulporganisatie maandagmiddag. Het opgehaalde geld besteedt het Rode Kruis aan humanitaire hulp voor Oekraïne en omliggende landen.

Inmiddels heeft de hulporganisatie in Oekraïne 30.000 pakketten met voedsel en hygiëneproducten uitgedeeld en tienduizenden liters schoon drinkwater naar belangrijke plekken zoals ziekenhuizen gebracht, zo staat in een persbericht.

De leiders van de G7-landen houden maandag digitaal overleg over de situatie in Oekraïne. Ook NAVO-topman Jens Stoltenberg en de leiders van Polen en Roemenië bellen in, maakte de Italiaanse regering bekend.

De G7 bestaat uit de VS, Duitsland, Canada, Frankrijk, Italië, Japan en het Verenigd Koninkrijk. De EU is ook altijd vertegenwoordigd. Het beraad begint om 17.15 uur.

De Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe heeft gezegd dat de nucleaire afschrikkingswapens van het land in staat van alarm zijn gebracht. Hij noemde speciaal de paraatheid van de noordelijke vloot en de vloot in de Stille Oceaan en die van bommenwerpers voor de lange afstand.

De websites van meerdere Russische media hebben een boodschap getoond tegen de oorlog in Oekraïne, nadat ze waren gehackt. Op de sites was een tekst te lezen waarin wordt opgeroepen een einde te maken aan de Russische invasie.

„We dringen er bij u op aan om deze waanzin te stoppen, stuur uw zonen en echtgenoten niet de dood in”, aldus de boodschap. „Poetin dwingt ons te liegen en brengt ons in gevaar. Het is niet onze oorlog, laten we hem stoppen.” De tekst stond op de site van onder meer staatspersbureau TASS, met een logo van de internationale hackersgroep Anonymous.

De ChristenUnie is blij met het huidige sanctiepakket tegen Rusland, maar wil dat het kabinet gaat kijken of er nog meer mogelijk is. Hij wil net als de linkse partijen dat er wordt gekeken naar brievenbusfirma’s op de Amsterdamse Zuidas om te kijken welke bezittingen de Russen daar verborgen houden.

De Russische president Vladimir Poetin heeft zich met de inval onttrokken aan de internationale rechtsorde, zei Kamerlid Don Ceder tijdens een debat in de Kamer over Oekraïne. De toekomst van de vrije wereld staat volgens hem op het spel. „We staan solidair met Oekraïne.” Maximale isolatie van Poetin is het enige juiste antwoord, aldus de ChristenUnie.
Hij wil ook weten of het kabinet overweegt om de ambassadeur uit Rusland terug te roepen uit protest.

In de stad Charkiv lijkt het een bloedbad te worden. Op sociale media zijn tientallen heftige beelden te zien van bombardementen op de stad. Te vrezen is dat er veel doden vallen.

De Oekraïense regering spreekt over tientallen doden en honderden gewonden.

De Tweede Kamer moet een onderzoek instellen naar de financiering van politieke partijen en politici en naar mogelijke banden met Rusland. Daarvoor pleit GroenLinks-leider Jesse Klaver. Ook wil hij dat Forum voor Democratie en de PVV geen toegang krijgen tot vertrouwelijke informatie van het kabinet aan de Tweede Kamer over de oorlog in Rusland.

„We moeten ons beschermen tegen een aanval op de democratie van buiten, maar ook van binnen”, zei Klaver maandag in het debat over de Russische invasie van Oekraïne. „Op dit moment in de geschiedenis kunnen we dit gemarchandeer in ons eigen parlement niet hebben”, zei hij over FVD en PVV, die de sancties tegen Rusland niet steunen. FVD-leider Thierry Baudet toonde de afgelopen dagen begrip voor het optreden van de Russen.

„We moeten ons niet alleen beschermen tegen de Russen, maar ook tegen de inmenging in Nederland”, aldus Klaver.

De PVV is tegen het instellen van sancties tegen Rusland. Dat heeft volgens Kamerlid Raymond de Roon geen zin. „We moeten onze eigen economie niet opofferen”, zei hij in een debat in de Tweede Kamer over de oorlog in Oekraïne.

Volgens de PVV’er hebben de sancties die zijn ingesteld na de Russische invasie van de Krim bewezen dat deze strafmaatregelen niet helpen. „Het is daarom zinloos om dat nu weer te doen.” De PVV veroordeelt wel ten scherpste de inval in het buurland.

Hij vindt dat er moet worden ingezet op onderhandelingen. Verder moeten de vluchtelingen in de landen worden opgevangen die grenzen aan Oekraïne, zoals Polen en Hongarije. De PVV is wel bereid te betalen voor de opvang van deze mensen.

Kamerlid Wybren van Haga van de Groep Van Haga vindt dat Nederland neutraal moet blijven in het conflict tussen Rusland en Oekraïne. Anders zal Nederland volgens hem teveel schade lijden. Hij keert zich tegen wapenleveranties aan de belaagde regering in Kiev en tegen sancties.

De regering moet nog in deze kabinetsperiode ernaartoe werken dat er 2 procent van het bruto binnenlands product wordt geïnvesteerd in defensie, de norm die de NAVO-lidstaten hebben afgesproken. Daarvoor pleit VVD-Kamerlid Ruben Brekelmans.

De coalitiepartijen spraken in hun akkoord af om structureel 3 miljard euro extra voor defensie uit te trekken, maar daarmee wordt nog niet aan de NAVO-norm voldaan. „Dat kan niet meer”, vindt Brekelmans. Hij wil weten hoeveel extra geld er nodig is om in de komende jaren nog naar die 2 procent toe te groeien.

Waterschappen en gemeenten hopen dat het Rijk deze week met een advies komt over hoe zij moeten omgaan met hun contract met het Russische staatsgasbedrijf Gazprom. Ze hopen dat er eind deze week meer duidelijkheid is. Ondertussen laten veel overheden zelf ook uitzoeken of het mogelijk is het contract af te kopen en wat dat dan gaat kosten.

Ruim de helft van de waterschappen en ongeveer 120 gemeenten in Nederland nemen gas af van Gazprom. Ook onder meer museum CODA in Apeldoorn en Theater Hanzehof in Zutphen hebben een contract met Gazprom. Onder aanvoering van Apeldoorn sloten elf gemeenten, waaronder Deventer en Zutphen, in 2018 een contract met de Russische gasleverancier. Dat contract loopt nog tot 2023. „Wij zijn zelf aan het kijken wat we kunnen. Maar we volgen uiteraard een advies van het Rijk”, zegt een woordvoerster van de gemeente Apeldoorn.

Het kabinet zal er alles aan doen om de economische gevolgen van de oorlog in Oekraïne te „dempen”. Dat heeft minister-president Mark Rutte gezegd aan het begin van een debat in de Tweede Kamer over de Russische inval in Oekraïne. „We laten elkaar in dit land niet in de steek”, aldus de premier.

Dat de oorlog economische gevolgen heeft, staat volgens Rutte vast. Hij wijst daarbij op de nu al torenhoog opgelopen gas- en olieprijzen. „Maar als dat de prijs is voor veiligheid en vrijheid, dan moeten we bereid zijn die prijs met elkaar te betalen.”

Ook Oekraïense vluchtelingen kunnen rekenen op solidariteit, zegt Rutte. Een deel van hen zal volgens de premier naar Nederland komen.

Gasunie zet extra stappen om de leveringszekerheid van gas in Nederland en Europa veilig te stellen. De beheerder van energie-infrastructuur in Nederland en Duitsland wil dit jaar nog de importcapaciteit voor vloeibaar gemaakt aardgas (lng) in Nederland uitbreiden. Daar wordt onderzoek naar gedaan. Verder gaat het concreet om de aanleg van een nieuwe opslagterminal voor lng en duurzame energie in Duitsland.

Zeker 102 burgers zijn omgekomen in de eerste dagen van de Russische invasie in Oekraïne, melden de Verenigde Naties. Onder de slachtoffers zijn zeven kinderen. Het aantal gewonden is opgelopen tot 403.

VN-mensenrechtenchef Michelle Bachelet meldt dat meeste mensen zijn gedood door „explosieve wapens”. Het gaat onder meer om slachtoffers van beschietingen met zware artillerie en luchtaanvallen. Ze vreest dat de werkelijke cijfers „aanzienlijk hoger” liggen.

Na een relatief rustige nacht is de metro in Kiev weer gaan rijden.

Volgens de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, mag Oekraïne op termijn toetreden tot de Europese Unie. Zelenski gebruikt deze toezegging meteen in een nieuwe toespraak. Hij wil onmiddellijk toetreden.

De Europese aardgasprijzen zijn maandag omhoog geschoten. De nieuwe ronde van sancties die dit weekend tegen Rusland werd ingesteld wakkerde de bezorgdheid over energietekorten aan.

De prijs van een megawattuur gas op de Nederlandse termijnmarkt steeg maandag met 36 procent tot bijna 127 euro, om daarna weer iets te dalen tot 107 euro. Westerse landen kwamen overeen nieuwe sancties op te leggen om de Russische economie en het financiële systeem verder te isoleren.

De eisen van Oekraïne voor de onderhandelingen die bijna van start gaan: staakt het vuren en terugtrekking van de Russische troepen.

Het Russische ministerie van Defensie roept inwoners van Kiev op de stad te verlaten via de snelweg naar de zuidelijker gelegen plaats Vasilkov. Deze route zou volgens een woordvoerder „open en veilig” zijn

Het aanbod is mede een reactie op de oproep van de Oekraïense autoriteiten thuis te blijven. Moskou zegt dat inwoners daardoor dienen als „menselijk schild” voor de troepen die Kiev verdedigen.

In het asielzoekerscentrum van Ter Apel hebben inmiddels vijftig vluchtelingen uit Oekraïne zich gemeld. Dat bevestigt een woordvoerder van staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel).

Vanuit Oekraïne is een grote stroom vluchtelingen op gang gekomen, vanwege de Russische aanvallen door heel het land. Van der Burg zei vrijdag al dat het kabinet zich inspant om vluchtelingen uit Oekraïne op te vangen. „Nu zijn het er nog tientallen, maar dat zouden er snel honderden kunnen zijn, of een aantal duizend. We zijn daar in ieder geval op voorbereid.”

Een Berlijnse solidariteitsmars voor Oekraïne heeft naar schatting meer dan 100.000 deelnemers getrokken. De schatting van de politie ligt flink lager dan die van de organisatoren, die beweren dat een half miljoen mensen zijn komen opdagen. Er werden zo’n 20.000 betogers verwacht.

Oliebedrijf BP gaat zijn belang in het Russische olieconcern Rosneft beëindigen. Reden is de Russische inval in Oekraïne.

De breuk is volgens BP-voorzitter Helge Lund onvermijdelijk. „De aanval van Rusland op Oekraïne is een daad van agressie die tragische gevolgen heeft in de hele regio. Deze militaire actie betekent echter een fundamentele verandering. Het heeft het bestuur ertoe gebracht om na een grondig proces te besluiten dat onze betrokkenheid bij Rosneft, een staatsbedrijf, gewoon niet kan worden voortgezet. Wij kunnen niet langer aanvaarden dat vertegenwoordigers van BP een rol spelen in de raad van bestuur van Rosneft.”

De antitankwapens en luchtdoelraketten die Nederland aan Oekraïne heeft toegezegd, zijn inmiddels onderweg. Het gaat om vijftig raketwerpers met vierhonderd bijbehorende antitankraketten, en tweehonderd Stinger-luchtdoelraketten. Ook de al eerder beloofde honderd scherpschuttersgeweren, dertigduizend stuks bijbehorende munitie en twee duikvaartuigen zijn verzonden, meldt Defensie.

Een transportvliegtuig met alle militaire goederen is zondagmiddag vertrokken vanaf vliegbasis Eindhoven naar een land in Oost-Europa. Vanwege veiligheidsoverwegingen deelt Defensie niet hoe de goederen in Oekraïne komen.

Nederland heeft het luchtruim nu al gesloten voor Russische vliegtuigen, laat minister Mark Harbers (Infrastructuur) weten via Twitter. De planning was eerder dat dit zondagavond zou gebeuren, maar volgens een woordvoerder zijn de benodigde voorbereidingen al eerder klaar. Er moest bijvoorbeeld afgestemd worden met de luchtverkeersleiding en luchthavens.

Veel andere Europese landen sloten ook al het luchtruim voor Russische vliegtuigen, zoals Duitsland, Polen, Zweden, Denemarken, Letland, Estland en Litouwen. Naar verwachting neemt de Europese Unie zondag formeel een besluit het gehele luchtruim te sluiten voor Russische vliegtuigen, aldus een functionaris zondag.

Premier Rutte heeft na de dreigende taal zondag van de Russische president Vladimir Poetin op Twitter geschreven dat „de hele vrije en democratische wereld meer dan ooit is verenigd in de steun aan Oekraïne”.

Ook onderhoudt de premier naar eigen zeggen voortdurend contact met de internationale partners over de laatste ontwikkelingen in Oekraïne en over de dreigende, escalerende taal van Poetin. Zo had Rutte zondag contact met leiders van landen die grenzen aan Rusland of Oekraïne, zoals Polen en de Baltische staten. Dat ging over onder andere de sancties tegen Rusland en de levering van militaire goederen aan Oekraïne.

De Tweede Kamer komt maandag terug van reces om met premier Mark Rutte, buitenlandminister Wopke Hoekstra en defensieminister Kajsa Ollongren te debatteren over de oorlog in Oekraïne. Dat debat zou vorige week donderdag plaatsvinden, maar omdat Rusland toen net Oekraïne was binnengevallen werd het op verzoek van het kabinet verplaatst. Sindsdien is er veel gebeurd.

Zo heeft het kabinet toegezegd luchtdoelraketten en antitankwapens naar Oekraïne te sturen en geld uit te trekken voor vluchtelingenhulp. Ook heeft de Europese Unie strenge sancties opgelegd aan Rusland. Tegoeden van de Russische Centrale Bank zijn bevroren en een aantal andere banken heeft geen toegang meer tot het internationale betalingssysteem SWIFT. Als antwoord dreigde de Russische president met nucleaire wapens. Ministers Hoekstra en Sigrid Kaag (Financiën) veroordeelden zijn retoriek.

Een aantal Russische banken wordt afgesloten van het internationale betalingssysteem SWIFT. De landen van de Europese Unie en haar bondgenoten zijn het daarover eens geworden, zegt voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie. Ze willen Rusland treffen in zijn „oorlogskas”.

De afkoppeling van Russische banken van de cruciale berichtendienst voor betalingsverkeer geldt als een zeer forse sanctie.

De Russische president Vladimir Poetin heeft de militaire leiding opgeroepen om nucleaire „afschrikkingsmiddelen” op scherp te zetten. Het gaat onder meer om wapens. Volgens Poetin heeft het westen zich schuldig gemaakt aan „onvriendelijke stappen” tegen zijn land sinds de Russische invasie in Oekraïne.

„Zoals je kan zien hebben westerse landen niet alleen onvriendelijke maatregelen tegen ons land genomen op economisch gebied, maar hebben topfunctionarissen van vooraanstaande NAVO-landen het zichzelf toegestaan om met agressieve verklaringen tegen ons land te komen”, zei Poetin in een toespraak op de staatstelevisie.

De Oekraïense president Volodimir Zelenski is sceptisch over onderhandelingen met Rusland. „Ik geloof niet echt in een uitkomst van deze ontmoeting, maar laten we het proberen”, zei hij in een videoboodschap. Hij voegde eraan toe dat er als er een „kans” is om de oorlog te beëindigen, hij aan gesprekken deel moet nemen.

Oekraïne en Rusland gaan onderhandelingen voeren bij de grens van Belarus en Oekraïne. Kiev meldt dat de delegaties van de landen elkaar zullen treffen zonder voorwaarden. Het zullen de eerste onderhandelingen zijn sinds het begin van de Russische invasie afgelopen donderdag.

Het Amerikaanse ministerie van Defensie stelt vast dat gevechten in en rondom Kiev in intensiteit zijn afgenomen, wat volgens een defensiefunctionaris het gevolg is van de Oekraïense weerstand en een brandstoftekort bij Russische troepen. „We weten niet of het een fout in de planning of in de uitvoering is”, zei de functionaris tegen persbureau Reuters.

In ieder geval leek het de functionaris duidelijk dat Rusland niet geanticipeerd heeft op de mate van Oekraïense weerstand. Een andere reden voor het „langzamer dan verwachte offensief” is dat Rusland niet veel ervaring heeft met het zich verplaatsen binnen een andere natie „op dit complexe niveau en op deze grote schaal”.

De Europese Unie stuurt Oekraïne wapens en munitie. Het is voor het eerst in haar geschiedenis dat de unie dat doet. Alle EU-landen sluiten verder hun luchtruim voor Russische vliegtuigen. De Russische zenders Russia Today en Sputnik worden geweerd omdat ze als spreekbuis voor het Kremlin dienen, zeggen voorzitter Ursula von der Leyen van de Europese Commissie en EU-buitenlandchef Josep Borrell.

De EU trekt 500 miljoen euro uit voor militaire hulp aan het Oekraïense leger, dat de Russische invasiemacht bevecht. Daarvan is 450 miljoen euro bestemd voor wapentuig en munitie, de rest voor „niet dodelijke” materialen als helmen, scherfvesten en EHBO-trommels. De EU gaat verder coördineren wat het Oekraïense leger nodig heeft en welk EU-land dat kan en wil leveren, zegt Borrell. Jarenlang was het in de EU taboe om wapens te leveren aan strijdende partijen.

Een andere, „nooit eerder genomen stap” is de verbanning van de Russische staatszenders Russia Today en Sputnik en hun filialen, zegt Von der Leyen. Zij „zullen hun leugens om Poetins oorlog te rechtvaardigen en verdeeldheid te zaaien in onze unie niet langer kunnen verspreiden”.

Russische vliegtuigen mogen ook niet langer naar of over de EU vliegen. EU-land na EU-land, ook Nederland, kondigde de afgelopen uren al aan zijn luchtruim voor hen te sluiten. „Ook voor de privétoestellen van Russische oligarchen”, onderstreept Von der Leyen.

Verder komt er een nieuw pakket sancties voor het „medeplichtige” Belarus, bondgenoot van het Kremlin en springplank voor de invasie van Oekraïne. Er komen „strafmaatregelen voor hun belangrijkste economische sectoren”. Belarus mag geen steenkool, olie en gas, hout, cement, ijzer, staal en tabak meer uitvoeren. Goederen die ook militaire doeleinden kunnen dienen mogen niet meer aan het land worden verkocht. En Belarussen die Rusland helpen bij de oorlog tegen Oekraïne kunnen persoonlijke sancties verwachten.

Rusland erkent dat er doden en gewonden zijn onder de Russische troepen in Oekraïne, zonder aan te geven om hoeveel manschappen het gaat. Maar een woordvoerder van het Russische ministerie van Defensie zei op de staatstelevisie dat de Russen minder verliezen hebben geleden dan de Oekraïners.

Enkele lidstaten van de Europese Unie zijn bereid gevechtsvliegtuigen te leveren aan de Oekraïense strijdkrachten, zei zondag Josep Borrell, hoofd van het buitenlands beleid van de Europese Unie. Hij maakte niet duidelijk om welk type gevechtsvliegtuig het gaat en welke landen de vliegtuigen gaan leveren.

„De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Kuleba, heeft gezegd dat hij vliegtuigen nodig heeft die de Oekraïners kunnen besturen”, zei Borrell in Brussel na een virtuele bijeenkomst van de EU-ministers van Buitenlandse Zaken over de crisis. „Sommige lidstaten beschikken over die vliegtuigen en we gaan ze leveren samen met andere bewapening die nodig is in een oorlog.”

De Veiligheidsraad van de Verenigde Naties heeft zondag gestemd voor het beleggen van een zeldzame spoedzitting van de Algemene Vergadering om de Russische aanval op Oekraïne te bespreken.

De vergadering wordt maandag gehouden. Alle 193 leden van het mondiale orgaan krijgen daarin de kans hun mening over de invasie te uiten.

Voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen heeft zich zondag uitgesproken voor toetreding van Oekraïne tot de Europese Unie. Tegen een verslaggever van tv-zender Euronews benadrukte ze dat er op verschillende gebieden nu al nauw wordt samengewerkt door de EU en Oekraïne.

„Op termijn horen zij inderdaad bij ons”, zei Von der Leyen over de Oekraïners toen zij naar een mogelijke toetreding van Oekraïne tot de EU werd gevraagd. „Ze horen bij ons en we willen hen er bij.”

Volgens speculaties gaat Belarus Rusland met de inzet van manschappen helpen in de oorlog tegen Oekraïne. Belarussische parachutisten zouden het bevel hebben gekregen om rond 05.00 uur naar Oekraïne te vliegen, meldt het Oekraïense persbureau UNIAN.

UNIAN baseert zich op informatie van Andrej Stristsjak van de niet-gouvernementele organisatie Bysol, die zich inzet voor de slachtoffers van politieke repressie in Belarus. Deze informatie kon niet worden geverifieerd.

In Kiev zijn maandagochtend vroeg meerdere explosies te horen geweest volgens de Oekraïense staatsvoorlichtingsdienst. De explosies zouden zich hebben voorgedaan nadat het daarvoor juist enkele uren relatief rustig was geweest in de hoofdstad van Oekraïne. De informatie over de explosies kon niet worden geverifieerd.

Volgens het Oekraïense leger gaat het Russische offensief richting Kiev door. In het noorden van de hoofdstad heeft het Russische leger geprobeerd een pontonbrug te bouwen, om zo de rivier Irpin over te steken, schreef de Oekraïense legertop in de nacht van zondag op maandag op Facebook. Een andere poging om de voorstad Irpin, net buiten Kiev, in te nemen is mislukt, aldus het bericht. Ook die informatie kon niet onafhankelijk worden geverifieerd.