Oekraïners nadoen om gemoedsrust te bewaren
Nooit word ik ’s nachts wakker, maar dit keer wel. Het is 04.00 uur woensdag 16 februari 2022 en mijn eerste gedachte is: het is stil buiten en ik leef nog. Ik loop naar de wc van mijn hotel in de Oost-Oekraïense stad Charkiv en duik daarna mijn bed in, wetend dat 50 kilometer verderop de grens met Rusland is, waarachter Russische soldaten en tanks zich hebben verzameld.
Het is waarschijnlijk geen toeval dat ik op dát moment wakker word. Al weken, maanden gaat het over een Russische invasie in Oekraïne. De Amerikaanse inlichtingendiensten verwachten elk moment een inval, verkondigen ze in de eerste helft van februari. De Britse tabloid The Sun noemt zelfs de datum en het tijdstip: 16 februari 01.00 uur Britse tijd, 03.00 uur in Oekraïne. Dan had de invasie al een uur aan de gang moeten zijn op het moment dat ik wakker werd. Maar geen Russische soldaat of tank steekt die nacht de grens met Oekraïne over. In de dagen daarna ook niet.
Zo werkt dat dus in je brein als je al die informatie van regeringen en media opzuigt. Het is een constante stroom van berichten in (sociale) media: waar en onwaar. Blijkbaar word je onbewust beïnvloed door de informatieoorlog tussen het Westen en Moskou, want ik loop niet angstig en zwetend rond in Charkiv met in mijn hoofd bonkend: 16 februari komt er een Russische invasie.
Voor de Oekraïners is het allemaal niet nieuw. Zij zitten al acht jaar verwikkeld in een informatieoorlog met Rusland. Het Kremlin steunt pro-Russische rebbelen die sinds 2014 een deel van Oost-Oekraïne in handen hebben. Oekraïners die ik spreek, zeggen dat ze de media niet volgen en niet vertrouwen. Alleen maar nepnieuws. Ze hechten geen waarde aan de Amerikaanse berichten. Te overdreven.
Dus blijven deze Oekraïners kalm onder alle onheilspellende berichten. Ze zijn gewend aan de vloedgolf aan (des)informatie, raken niet in paniek en geloven om diverse redenen niet in een Russische invasie. Om mezelf niet gek te maken, ga ik af op hun kennis van de situatie en probeer ik de Oekraïense kalmte over te nemen. Het lukt.
Op vrijdag 11 februari verschijnt op Twitter een bericht, gebaseerd op uitspraken van westerse ambtenaren, dat de invasie ieder moment kan beginnen. Het sociale medium ontploft. Bij mij slaat de twijfel toe: is het wel verstandig om momenteel in Oekraïne te zitten? Om aan alle twitterophef te ontsnappen, leg ik mijn telefoon weg en ga eten in restaurant Corleone in Pokrovsk, op 50 kilometer van het oorlogsfront tussen de rebellen en het Oekraïense leger.
Bij de rekening vraag ik aan de serveerster of zij een Russische inval verwacht. Nee, nee, antwoordt ze en loopt lachend weg alsof ik zojuist de domste vraag van de wereld heb gesteld. Zij zal het wel weten, stel ik mezelf gerust.
