Slechts een kleine kring weet van familiestichting Agaton Ergon. Oprichter Arie van den Berg (74) had naar eigen zeggen nooit de behoefte om ermee te pronken. Wel acht hij het zinvol om andere ondernemers te wijzen op de positieve kant van zo’n stichting. Ook voor henzelf en voor de onderneming.

Grootvader Arie van den Berg, van origine timmermansknecht, nam in 1913 de houtzagerij van zijn schoonvader over en ging het zagen combineren met de handel in iepenhout. De grote uitbouw van het bedrijf vond plaats onder kleinzoon Arie. De onderneming was inmiddels overgestapt op de handel in tropisch hardhout, een sector die in toenemende mate onder vuur kwam te liggen door berichten vanuit de milieubeweging. „Als de grote bosexploitanten een gebied hebben uitgeput, trekken ze verder, waardoor de dorpen en stadjes in de binnenland verpauperen. Daar leverden ook wij een bijdrage aan. Dat vond ik geen prettige gedachte. Ik overwoog serieus een ander beroep te kiezen.”

Stichting

De informatie over de mogelijkheden van duurzame exploitatie van tropische bossen bracht Van den Berg tot andere gedachten. Het bedrijf in Nieuwerbrug was de eerste onderneming ter wereld die grootschalig tropisch hout van de Forest Stewardship Council ging importeren. „We werkten nauw samen met de milieubeweging, wat ons niet door iedereen in de branche in dank werd afgenomen.”

In 1997, het jaar waarin de eerste grote partij gecertificeerd hout arriveerde, richtte de houthandelaar, lid van de hervormde gemeente te Montfoort, ook Stichting Agaton Ergon (Goed Werk) op. „Mijn ouders leerden ons om met dat wat we van God ontvangen, goede doelen te steunen en zelf sober te blijven leven. „Van geven word je nooit armer”, zei mijn vader. De giften vanuit de jaarwinst van de onderneming kon ik binnen het boekjaar moeilijk vaststellen, omdat de balanswaarde van de voorraad sterk afhankelijk was van de dollarkoers rond de jaarwisseling. De accountant wees me op de mogelijkheid van notarieel vastgelegde lijfrenteschenkingen. Een bezwaar daarvan vond ik het gebrek aan flexibiliteit. Je geeft dan vijf jaar lang een groot bedrag aan een organisatie met een relatief smalle doelstelling. Dat bracht me tot het oprichten van een eigen stichting, waarmee ik een breed palet aan doelen kan steunen.”

Bestuur

Echtgenote Aleid en de kinderen stonden volledig achter het plan. Eerste bestuursleden werden zoon Floris, directielid Hans Stout en ex-zakenman Willem den Hertog, die het vermogen dat zijn ijsfabriek opleverde onderbracht in de inmiddels opgeheven Stichting Rentmeester. Sinds 2011 heeft Agaton Ergon ook een raad van advies, waarin Arie van den Berg en zoon David zitting hebben. André Molenaar, schoonzoon van Willem den Hertog, is verantwoordelijk voor de afwikkeling van giften en de bijbehorende correspondentie en administratie.

Anno 2022 bestaat de houtonderneming uit een holding waaronder drie houtbedrijven vallen en twee vastgoedbedrijven die de opslagruimten en faciliteiten verhuren. De gezamenlijke jaaromzet ligt rond de 30 miljoen euro. Gemiddeld stroomt zo’n zes ton van de winst naar Agaton Ergon. „Die gaat er ook weer uit”, laat Van den Berg weten. „We bouwen geen reserves op.”

De familiestichting ondersteunt tientallen missionaire en diaconale doelen, waarbij het missionaire de prioriteit heeft. Zo gaat er geld naar Trans World Radio, Stichting Nijlvallei, Wycliffe, Global Rize, Home for Kurds, Stichting Jethro en evangelisatiewerk en kerkelijk jeugdwerk in eigen land. „In onze statuten staan de Drie formulieren van enigheid vermeld, vanwege onze reformatorische overtuiging, maar de organisaties die we ondersteunen hoeven daar niet per se mee in te stemmen. Ze dienen wel voluit Bijbelgetrouw te zijn.”

Selectiecriteria

Organisaties moeten zelf bij de familiestichting met ANBI-status aankloppen. Ze krijgen vervolgens een aanvraagformulier toegezonden. Op basis van de verstrekte informatie bepaalt het bestuur of ze voor steun in aanmerking komen. Een van de selectiecriteria is het eigen vermogen. Als dat te hoog is, wordt de aanvraag sowieso niet gehonoreerd. „We vinden het ook belangrijk dat ze via verschillende kanalen financiële steun ontvangen. Ze moeten niet te veel op ons leunen, dat maakt lui. Een derde criterium is dat we met onze gift echt verschil willen maken. We hebben een zekere voorkeur voor projecten waarvoor elders moeilijk geld is te krijgen.”

De beoordeling van aanvragen vindt plaats met zowel een ideële als zakelijke blik. Daarin ligt voor Van den Berg een deel van de toegevoegde waarde van familiestichtingen met een zakelijke achtergrond. „Een zendingspredikant van de GZB verspilde veel tijd door gebrekkige digitale verbindingen. Met wat apparatuur die we voor betrekkelijk weinig geld konden kopen, was het euvel opgelost. Zo bevorderen we dat mensen efficiënter hun werk kunnen verrichten.”

Zo nu en dan helpt Agaton Ergon organisaties door het tijdelijk financieren van een administratieve kracht of het bekostigen van een advertentiecampagne, om de structurele inkomsten te vergroten. „Dit soort steun levert op termijn meer op dan een algemene gift.”

Continuïteit

Naast de sterke kanten heeft een aan een onderneming gekoppelde charitatieve stichting ook kwetsbare zijden, erkent Van den Berg. Het beschikbare geld is afhankelijk van de winst van het bedrijf of bedrijvenconglomeraat. Bij economische tegenslag stagneert tegelijk de geldstroom naar de stichting, met de bijbehorende gevolgen voor partijen die steun ontvangen.

„Je zag dat bijvoorbeeld bij Stichting Oikonomos, opgericht door de gebroeders Baan. Daaruit is veel goed werk opgezet of gesteund, maar toen Baan in financiële problemen kwam, gaf dat bij nogal wat organisaties paniek. Ze waren grotendeels afhankelijk van Oikonomos. Daarom waarschuwen wij altijd voor een te sterk steunen op één pijler.”

Een ander aandachtspunt is de continuïteit. Een volgende generatie binnen de onderneming moet de familiestichting nog steeds een warm hart toedragen. „Gelukkig is dat bij al onze kinderen het geval, maar we weten niet hoe het met de generaties daarna is.”

Om Agaton Ergon toekomstbestendig te maken, bracht Van den Berg Nieuwerbrug Holding bv in de achterliggende jaren in nauw overleg met accountantsbureaus en de fiscus vijftig procent van het vermogen van de holding onder bij de charitatieve stichting. „Die is daarmee een belangrijke aandeelhouder geworden. Dan heb je een grote vinger in de pap. Door deze constructie gaat nu ook vijftig procent van het dividend naar Agaton Ergon.”

Slaaf

Belangrijke voorwaarde voor zo’n constructie is, dat ook de directeuren van de verschillende bv’s erachter staan. Ze zien jaarlijks een deel van hun winst wegvloeien naar goede doelen. „Als bij ons iemand op een directiefunctie solliciteert, weet hij dat dit erbij hoort”, lacht van den Berg. „Alles is keurig vastgelegd in een directiestatuut.”

De gepensioneerde zakenman weet uit ondervinding dat het zaliger is om te geven dan te ontvangen. „We worden niet echt gelukkig van luxe huizen, dure auto’s en exotische vakanties. Als gereformeerde gezindte zouden we nog veel meer kunnen betekenen voor het Koninkrijk van God en onze naaste. Paulus roept op tot gelijkheid onder christenen. Niet in absolute zin, maar het kan niet zo zijn dat de een zwemt in geld en overdaad en de ander niet weet hoe hij de eindjes aan elkaar moet knopen.”

Van den Berg staat kritisch tegenover vormen van fondswerving die inspelen op de behoefte aan luxe en sensatie, zoals charitatieve gala’s, lunchen met bekende Nederlanders en reizen langs projecten van hulporganisaties in combinatie met leuke tripjes en overnachtingen in viersterrenhotels. „Dat is een fundamenteel andere benadering dan de Bijbelse benadering van goeddoen. Christus nam de gestalte van een slaaf aan. Dat is de houding die ook ons past.”

Portie

In het algemeen is er bij Bijbelgetrouwe ondernemers een behoorlijke bereidheid om goede doelen te steunen, constateert de ondernemer uit Nieuwerbrug. „Zo wordt jeugdwerk in reformatorische kring voor een belangrijk deel bekostigd door zakenmensen. Dat vind ik mooi. Ondernemers met een wat groter vermogen zou ik in overweging willen geven een eigen stichting voor charitatieve doeleinden op te richten. Dat geeft nog meer focus op datgene waarom het gaat in het leven. En je wordt er zelf gelukkiger van. Niet het vele is goed, maar het goede is veel.”

Die houding beïnvloedt ook de sfeer in het bedrijf, ontdekte Van den Berg. „Het gaat bij ons niet in de eerste plaats om groei, winstmaximalisatie en prestige, maar om een zo goed mogelijk invullen van onze taken in het leven. Deze houding van de directeuren straalt uit naar de werknemers. Op de aandeelhoudersvergaderingen heeft de hulpverlening via Agaton Ergon een prominente plaats. Het mooie is dat onze bedrijfsresultaten al die jaren prima zijn gebleven. Als God het koren laat groeien en je deelt ervan uit, dan krijg ook jij er je portie van.”