Ze is in elk geval de laatste van haar formaat en misschien ook wel de laatste van haar koninkrijk, denkt De Poorter. Deze maand verscheen van zijn hand een vuistdikke pil over de Queen: ”De laatste koningin”. Met drie mannelijke opvolgers in de wachtrij is Elizabeth sowieso de laatste Britse vorstin „die u en ik gaan kennen.”

Bij haar geboorte rekende nog niemand erop dat zij eens de troon zou overnemen. Samen met haar ouders en zus Margaret kan Elizabeth een onbezorgd leven leiden. Tot haar vader in 1936 naar de troon wordt geroepen, tegen wil en dank. Met zijn koningschap verandert ook haar positie van de ene dag op de andere. Haar opvoeding en gedrag schikken zich naar haar rol van kroonprinses en de toekomstige taak als vorstin van het land. Zo maakt de prinses haar huiswerk voortaan staande, „als een oefening om later geportretteerd te worden.” Niet voor niets, want uiteindelijk zal ze zo’n 150 keer in haar leven poseren. Daarmee is ze volgens de auteur de meest geschilderde monarch uit de geschiedenis.

Contrast

Het boek gaat minder over het leven van de Queen dan je als lezer in eerste instantie verwacht, omdat het heel veel over anderen gaat. Elk hoofdstuk begint met ”De laatste koningin en…”, en dan volgt een persoon: haar moeder, schoonouders, opa, lievelingszoon, Diana, Camilla, de premiers, kleinkinderen, haar opvolger. De hoofdstukken zijn prima afzonderlijk van elkaar te lezen. Dat maakt het dikke boek behapbaar.

De uitgebreide levensbeschrijving van haar kinderen en zus legt een contrast bloot tussen de waardige en statige vorstin die een schijnbaar onwankelbaar instituut vertegenwoordigt, en aan de andere kant familieleden die een losbandig leven leiden waarin seks, sigaretten, drank en drugs veelal centraal staan. Het kwaad van overspel en echtscheiding woekert voort door de generaties.

Daar komt de heibel met Harry en Meghan nog bij. De kleinzoon van de koningin en zijn vrouw kondigen in 2019 plotseling het afscheid van hun koninklijke rol aan. Ze willen een ‘teruggetrokken’ bestaan leiden en geven vervolgens het ene opzienbarende interview na het andere.

Elizabeth moet steeds het aanzien van de monarchie redden. En daarbij gaat The Firm –zoals het Britse koningshuis wordt genoemd– boven haar familie.

Draaiboeken

Koningin Elizabeth mag zich inmiddels de langstregerende Britse vorst noemen, maar ook de langstlevende Britse monarch, de langstzittende koningin in de wereldgeschiedenis, de oudste levende monarch ter wereld, de langstregerende huidige monarch en het oudste en langstzittende staatshoofd. Haar voorgangers stonden volgens De Poorter te boek als „vadsig en dom.” Zij duwde het koningschap naar „betrouwbaar, statig en troostend.” De Queen is „onbetwistbaar de moeder des vaderlands”, stelt de auteur.

Aftreden is niet aan de orde. Alleen als Elizabeth alzheimer of een beroerte zou krijgen, zal Charles als regent in haar naam optreden. Door haar eed en zalving ziet Elizabeth haar taak als van God gegeven. Hij is de enige Die haar het ambt weer kan ontnemen.

Op dat moment bereidt de regering zich voor met minutieuze draaiboeken. Gedetailleerde plannen voor de begrafenisstoet, het opbaren en de kerkdienst liggen klaar. Topmedewerkers van het paleis nemen de opzet elk jaar stap voor stap door in een gesimuleerde oefening. De BBC heeft zwarte pakken en dassen klaarliggen.

Toekomstbestendig

Hoe het gaat ná de uitvaart, valt minder te regisseren. De grote vraag is hoe Charles het straks gaat doen. Waar de koningin steunt op het advies van anderen, heeft haar oudste zoon „de neiging om voornamelijk te doen wat hij zelf wil.” De kroonprins is emotioneler, pessimistischer, piekert sneller. Maar hij wordt ook gedreven door een flinke dosis energie.

De vraag is ook wat de Commonwealth zal doen. Willen landen als Schotland, Australië, Nieuw-Zeeland en Canada de Britse koning als hun staatshoofd houden?

De vraag dringt zich misschien wel vooral op hoe toekomstbestendig de nieuwe generatie de monarchie weet te houden. Wat er gebeurt met de erfenis van Elizabeth.

Of ze echt de laatste is? Dat hangt niet alleen van het volk af, maar ook van de opvolgers, merkt De Poorter in de laatste zin terecht op.