Mijn verwondering werd ingegeven door het feit dat er nooit iets mee gedaan werd. Ik kan mij niet herinneren dat een predikant of ouderling zei: „Kom, laten wij eens de Ziekentroost lezen.” Het werd mij ook nooit duidelijk gemaakt waarom die eigenlijk in het Bijbeltje was opgenomen. Zelf heb ik daarin verandering aangebracht. Met de cursisten op de Cursus Godsdienst Onderwijs heb ik eens de Ziekentroost gelezen. Evenzo met belijdeniscatechisanten. Er kwamen mooie reacties. Unaniem was men het met elkaar eens: wat een rijke, gunnende, troostvolle boodschap ligt erin. Verrassend ook, dat op verschillende plaatsen het apocriefe boek Jezus Sirach wordt aangehaald. Zoals: „Wederom zegt Jezus Sirach: Het verbond van eeuwigheid is dit: Gij zult den dood sterven.”

Een oudere dame, die ik had aangeraden het werkje te lezen, riep eens tijdens een pastoraal bezoek uit: „Dominee, wat is de Ziekentroost toch ruim!” Mijn reactie was: „Dat is inderdaad zo, maar zeker niet ruimer dan Gods Woord, want het komt helemaal op uit Gods Woord.” Of eigenlijk is het Gods Woord. Het bestaat namelijk uitsluitend uit (kern-)Bijbelteksten die achter elkaar worden geplaatst met enkele zinnen ter verbinding. In 23 hoofdstukken wordt ons beschreven de oorsprong van de ellende, de vraag van lijden en kruis, de grote Godsontmoeting, de noodzaak van het zaligmakende geloof, de wederopstanding, het eeuwige leven.

Het is eigenlijk een minidogmatiek. Alle belangrijke elementen van de christelijke religie komen aan de orde. Zo wilde ds. Van Hille de ernstig zieke onderwijs geven in de zaken die nodig zijn om na de dood „zonder verschrikken” voor God te kunnen verschijnen. Het gaat van ”te moeten sterven” naar ”te kunnen sterven” en naar ”te willen sterven”. Zij moesten beseffen maar ”even” op aarde te zijn. Ds. Van Hille: „Ook zijn wij hier maar gasten en vreemdelingen voor een kleinen tijd.” De zieke moest zelfs gaan verlangen naar het stervensuur. Van raadspensionaris Johan van Oldenbarnevelt wordt gezegd dat hij in de nacht voor de executie niet kon slapen (!). Hij vroeg de predikant die hem bijstond om de Ziekentroost van ds. Van Hille voor te lezen. Hij zou daarbij verklaard hebben dat hij in dát geloof wilde sterven.

Wie schreef het werkje en waarom? De auteur is een zekere ds. Cornelis van Hille (1540-1600). In het jaar 1568 vluchtte hij vanuit het Belgische Ieper naar het Engelse Norwich, waar hij eerst diende als ouderling en later als predikant. Hij keerde in 1577 terug naar de ‘overzijde’ en diende onder meer de gemeenten te Gent en te Rotterdam. In Norwich was ds. Van Hille in aanraking gekomen met een vertroostend boekje voor zieken. Naar dit voorbeeld schreef hij zijn Ziekentroost. Hij deed dat in een tijd waarin mensen niet oud werden. De gemiddelde leeftijd lag onder de 30 jaar. Ziekbedden werden veelal sterfbedden. Predikanten konden niet alle noodzakelijke geestelijke zorg geven. Daarom werden zij bijgestaan door zogenoemde ziekentroosters. Omdat laatstgenoemden laaggeschoold waren, konden zij volstaan met het voorlezen van de Ziekentroost. Dat was voldoende. Het was, zo staat in de voorrede, om de zieke broeder of zuster te versterken en te vermanen, zoals het staat in Mattheüs 25: „Ik ben krank geweest en gij hebt mij bezocht.”

Hoewel het boekje nooit officieel door een kerkelijke vergadering is goedgekeurd, besloot de synode van Den Haag in 1586 het in het kerkboek op te nemen. Daarom hebben velen een Bijbel met daarin een (nog) ingepakt pareltje. Er ligt stof op het oude goud. Ik geef u een welgemeend advies: Veeg het stof eraf. Lees het voor en mediteer erover. Laat het zoeter dan honing zijn (Ps. 19:11).