Heel Amerika weet het inmiddels. Wie met een beschuldigende of kritische vinger wijst in de richting van ”The Donald” krijgt een lading hete pek met veren over zich uitgestort. Donald Trump heeft een arsenaal aan middelen om zijn critici buiten spel te zetten. Niet verwonderlijk dus dat (oud-)medewerkers van Mike Pence dachten dat Trump in hevige toorn zou ontsteken, toen de vroegere vicepresident zich tegen zijn voormalige baas keerde.

Trump blijft Pence verwijten dat hij op 6 januari 2021 niet zijn bevoegdheid gebruikte om de uitslag van de presidentsverkiezingen af te keuren. Pence heeft daarentegen steeds gezegd dat hij geen keus had. Alleen, publiekelijk weersprak hij zijn vroegere chef niet expliciet

Eind vorig week deed hij dat wel tijdens een toespraak voor de Federalist Society. Opnieuw benadrukte Pence dat een vicepresident vooral een ceremoniële rol heeft als hij de verenigde vergadering van het Congres voorzit om de verkiezingsuitslag officieel vast te stellen. „President Trump heeft ongelijk”, zei hij verder. „Ik had niet het recht om het verkiezingsresultaat te verwerpen. Het presidentschap behoort toe aan het Amerikaanse volk, en het Amerikaanse volk alleen. Eerlijk gezegd is er bijna geen idee on-Amerikaanser dan de gedachte dat een persoon de Amerikaanse president zou kunnen kiezen.”

Misleid

Deze uitspraak verraste velen. Tot ver buiten de Republikeinse partij oogstte Pence lof voor zijn moed en duidelijkheid. Verschillende media spraken van een openlijke breuk tussen hem en Trump en voorspelden dat de relatie voorgoed stuk is.

Of dit echt zo is, is maar de vraag. Een breuk met Pence –en daarmee met het evangelicale smaldeel binnen de Republikeinse partij– zou de opponenten van The Donald goed uitkomen. Het is in ieder geval is het nog te vroeg om conclusies te trekken. Wie dat toch wil, moet in ieder geval enkele aspecten meewegen. Allereerst ligt de uitspraak van Pence in lijn met wat hij eerder –in meer bedekte termen– heeft aangegeven.

Vorig najaar maakte hij al in beperkte kring duidelijk vanwege zijn eed op de grondwet op 6 januari 2021 niet anders te kunnen dan hij heeft gedaan. Het enige, overigens niet onbelangrijke, verschil is dat Pence nu expliciet stelde dat Trump er naast zit door vol te houden dat de vicepresident de uitslag had kunnen afkeuren.

Opvallend is anderzijds ook de betrekkelijk gematigde reactie van Trump. Hij deed geen frontale, verbale aanval op Pence. In de achterliggende week stelde Trump in verschillende verklaringen dat Pence misleid was door verkeerde adviseurs, de Republikeinse senaatsleider Mitch McConnell voorop. Die hebben volgens Trump de vicepresident wijs gemaakt dat hij geen andere keus had.

Die betrekkelijk gematigde reactie van Trump wijst er volgens Amerikaanse commentatoren op dat de oud-president beseft de steun van Pence nodig te hebben als hij in 2024 wil proberen het Witte Huis opnieuw te veroveren. Vooral conservatieve evangelicals zien in Pence, meer nog dan in Trump, hun man. En al neemt deze groep in omvang af, ze is zeker nog relevant voor een Republikeinse overwinning. Dus Trump heeft Pence nodig.

Redelijk alternatief

Of die strategie van Trump resultaat zal boeken, is de vraag. Verschillende partijgenoten zeggen dat Pence zelf wil proberen de Republikeinse nominatie binnen te slepen. De ex-gouverneur van New Jersey, Chris Christie, oud-bondgenoot van Trump, zei maandag te verwachten dat Pence zich kandidaat gaat stellen. Ook de prominente Republikeinse senator Marco Rubio zei dit niet uit te sluiten.

Alex Conant, strateeg van de Republikeinse partij, denkt dat Pence richting de verkiezingen van 2024 op voorzichtig werkt aan zijn imago als het redelijk alternatief voor Trump. „Pence lijkt de fakkeldrager te willen zijn van het trumpisme zonder Trump. Van de ronkende retoriek van zijn vroegere baas moet hij niets hebben. Maar veel conservatieve speerpunten van Trump steunt hij met overtuiging. En Pence beseft dat hij –op zijn beurt– Trump ook nog wel eens nodig kan hebben als hij inderdaad de Republikeinse kandidaat wordt. De vraag is wel of Trump zelf die steun aan Pence wil geven.”