Het is de grootste aanval van Islamitische Staat sinds de val van het kalifaat in 2019. Vorige week donderdag vielen meer dan honderd strijders van IS de overvolle al-Sina’a-gevangenis aan in Gweiran, een wijk in Hasakah in Noordoost-Syrië. Hun doel: de bevrijding van de duizenden IS-strijders die daar zitten opgesloten. Tegelijkertijd vielen anderen een militaire basis aan in de buurt.

De complexe, gecombineerde aanval was deels succesvol. Van de 3500 IS-sympathisanten in de tot gevangenis omgebouwde school wisten er honderden te ontsnappen. Een deel van hen werd weer opgepakt, een ander deel niet. Precieze cijfers ontbreken vooralsnog.

IS houdt een onbekend aantal militairen gegijzeld. Ook zouden er honderden kinderen vastzitten in de gevangenis. Verder zouden minstens tachtig IS-strijders en zeker veertig militairen zijn omgekomen.

De afgelopen dagen breidde de strijd zich verder uit tot in de wijken van de stad Hasakah. Duizenden inwoners van Hasakah zijn inmiddels op de vlucht geslagen.

De IS-strijders worden bevochten door de Syrian Democratic Forces (SDF). De SDF is het door Koerden gedomineerde leger van Rojava, zoals het noordoostelijke deel van Syrië vaak genoemd wordt. Het is dit leger, en niet dat van de Syrische president Badhar al-Assad, dat het al jaren voor het zeggen heeft in grote delen van Hasakah.

De SDF krijgt in zijn strijd tegen de IS-jihadisten bij de gevangenis luchtsteun van het Amerikaanse leger dat in Rojava is gestationeerd. Daarmee is de slagkracht die in stelling is gebracht veel groter dan wat IS kan opbrengen. Desondanks houden de gevechten al meer dan vijf dagen aan.

Autobommen

Met de grootscheepse aanval slaat IS twee vliegen in één klap. Allereerst versterken de jihadisten de eigen gelederen doordat bevrijde gevangenen direct de wapens oppakken en meevechten. En ten tweede krijgt de terreurgroep hiermee weer voet aan de grond in Rojava, een regio die voor IS als verloren werd beschouwd en waar twee jaar lang weinig IS-activiteit werd bespeurd.

De opmerkelijke aanval doet terugdenken aan het begin van Islamitische Staat, tien jaar geleden. De groepering kwam destijds voort uit de campagne ”Breaking the Walls”, waarbij vanaf 2012 duizenden jihadisten werden bevrijd uit gevangenissen in Irak. Vaak werden daar autobommen voor gebruikt. Nu, anno 2022, lijkt IS op diezelfde tactiek terug te grijpen. De muren van de gevangenis in Hasakah werden met twee autobommen vernield.

Het verschil met tien jaar geleden is wel dat veel moslims zijn gedesillusioneerd door wat IS feitelijk heeft weten te bereiken. Het „goede leven” dat IS beloofde aan uitreizigers naar het kalifaat bleek in werkelijkheid een nachtmerrie te zijn. Bovendien is er nu een internationale coalitie die IS snel kan terugdringen in geval de terroristen terrein blijven winnen.

Westen

Ook al zal deze uitbraak niet direct het zelfuitgeroepen kalifaat van IS nieuw leven inblazen, het laat wel zien dat IS als strijdgroep nog altijd een factor is om rekening mee te houden – en in toenemende mate.

Dat is overigens mede te danken aan westerse landen. De gevangenissen in het Koerdische gedeelte van Syrië –en trouwens ook in Irak– zitten vol met IS-strijders die deels afkomstig zijn uit het Westen, ook uit Nederland. De achterliggende jaren hebben de Koerden onophoudelijk geprobeerd om westerse overheden zo ver te krijgen hun onderdanen terug te halen, maar zonder veel succes.

Intussen nam het aantal IS-sympathisanten in deze gevangenissen alleen maar toe. Een massale uitbraak is daarom geen onverwachte gebeurtenis; in feite werd het door veel kenners (inclusief IS-leden zelf) al jarenlang voorspeld.

Of dit soort aanvallen op IS-gevangenissen vaker te verwachten is, blijft nog onduidelijk. „We bevinden ons diep in onbekend gebied”, stelt Islamitische Staat-expert Charles Winter. Mogelijk kiezen IS-cellen er vanaf nu voor om, in plaats van veel kleinere aanvallen, af en toe grootscheepse operaties uit te voeren. De feiten op de grond in Hasakah laten zien dat de door de Amerikanen gesteunde Koerden daar vooralsnog niet op zijn voorbereid.