Eenzijdige aandacht voor centrale examens is symboolpolitiek
Geef aan een zorgvuldige en veilige afronding van de schoolexamens nu de hoogste prioriteit.
De huidige examenlichting heeft al drie cursusjaren van doen gehad met de coronapandemie. Daardoor ontstond leervertraging. Oud-minister Slob wilde niettemin dat de eindexamens van 2022 gewoon doorgaan. Hij creëerde daarom meer tijd en flexibiliteit rond het eindexamen. Helaas ging hij voorbij aan het schoolexamen.
„Het centraal examen is geen doel op zich maar een middel dat de voorbereiding van leerlingen op de doorstroom naar het vervolgonderwijs ondersteunt en zorgt voor motivatie”, aldus Slob in een Kamerbrief (16-12-2020). Uit de gekunstelde wijze waarop hij de eindexamens in 2021 liet doorgaan en ze ook dit jaar wilde doorvoeren, blijkt duidelijk het tegendeel. Daarbij worden beslist ook concessies gedaan aan de inhoud, via aangepaste normeringen en extra herkansingen.
Een examen in het vo heeft twee gelijkwaardige componenten: het schoolexamen en het centraal examen. De leervertraging manifesteert zich primair binnen het schoolexamen. Hierin komt echter geen extra ruimte beschikbaar voor een zorgvuldige afhandeling. In het schoolexamen blijven de druk en de spanning dus bestaan.
Werkdruk
Sinds de miskleun bij de examens op een vmbo in Maastricht is er verscherpte aandacht voor de kwaliteitsborging van schoolexamens. Die moeten beschreven worden in een programma van toetsing en afsluiting (PTA). De centrale examens zouden een afsluiting moeten zijn van een meerjarige opleiding. Helaas blijken deze examens daarvan los te staan; veel scholen geven immers examentrainingen om de eenmalige examens succesvol te maken. Niet altijd blijkt dat deze examens de volledige opleiding dekken. Daardoor is het centraal examen in de huidige vorm een discussiepunt. Dit cursusjaar speelt vooral de vraag in hoeverre we deze examens moeten laten doorgaan.
Het College voor Toetsen en Examens (CvTE) gaf in december 2020 al aan dat met de voorziene planning van de eindexamens 2021 de limiet van haalbaarheid zou zijn bereikt. Inderdaad werd het uiterste van de examenketen gevraagd en zijn er incidenten geweest. De minister erkent in zijn Kamerbrief van 17 december 2021 dat bestaande kwetsbaarheden uitvergroot en ook nieuwe kwetsbaarheden blootgelegd zijn. Toch wilde hij vasthouden aan eenzelfde planning.
Te verwachten valt dat die dit jaar veel complexer wordt wanneer, door het wegvallen van de wegstreepregeling van één vak, het aantal deelnemers aan herkansingen nóg groter wordt. De werkdruk voor examinatoren zal gigantisch zijn. Dit werkt onzorgvuldigheid in de hand. Vasthouden aan de beoogde planning is onverantwoord.
Ieders belang gediend
In de gegeven omstandigheden is het voortgezet onderwijs gebaat bij rust en ruimte om het lopende schoolexamen zorgvuldig te kunnen afhandelen. De druk van een zwaarwegend eindexamen zou verminderd kunnen worden door deze eventueel als een toegevoegd onderdeel met een gelimiteerde weging aan het schoolexamen te koppelen. Desondanks kan hiervoor wel een landelijke normering worden voorgeschreven, zodat er een centraal uitslagmoment blijft bestaan. Een herexamen zou dan op basis van een resultaatverbeteringstoets ingezet kunnen worden. Daarvoor kan het ontwikkelde herexamenmateriaal gebruikt worden. Als op basis van vertrouwen de hele tweede correctieprocedure buiten beschouwing blijft, kan het hele examenproces vóór de zomervakantie afgerond zijn. Dit compromisvoorstel zou met behoud van kwaliteit ieders belang dienen.
In de huidige situatie vasthouden aan een traditionele doorgang van de centrale examens is volstrekt onverantwoord, heeft geen toegevoegde waarde en getuigt niet van visie. Dit is puur symboolpolitiek. Ruimte en flexibiliteit voor een zorgvuldige, doordachte én veilige afronding van de schoolexamens moet nu absoluut de hoogste prioriteit hebben.
De auteur is examensecretaris bij het Nuborgh College Oostenlicht in Elburg.
