Het GCO is de eigenaar van de kernreactor bij Petten en kan mogelijk niet voor overtredingen van de Milieuwet worden vervolgd, omdat het bedrijf als Europees onderzoeksinstituut valt onder de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom) en niet onder de Nederlandse rechtsmacht. PvdA–Kamerlid Samsom wil dinsdag de ministers Bot (Buitenlandse Zaken) en Donner (Justitie) en staatssecretaris Van Geel (Milieu) naar de Kamer roepen voor uitleg. De SP wil een spoeddebat.

In september vorig jaar werden op het terrein bij Petten milieuovertredingen geconstateerd. De bedrijven NRG (Nuclear Research and consultancy Group), ECN en Mallinkcrodt kregen een dagvaarding en werden door de gemeente Zijpe gemaand orde op zaken te stellen. Volgens wethouder B. Blonk heeft een ’verbetertraject’ tot bevredigende resultaten geleid.

De overtredingen bestonden uit gasflessen die niet verzekerd stonden, los afval in containers en „iets licht radioactiefs" dat in een laatje lag. Ook stonden spullen niet in brandwerende ruimtes, maar in schuren. Toch was er volgens Blonk „nimmer een gevaar voor de omgeving of de kernreactor".

De strafvervolging voor NRG, ECN en Mallinkcrodt loopt nog, maar de dagvaarding voor GCO is opgeschort. Volgens het Openbaar Ministerie in Alkmaar wordt nog onderzocht of het bedrijf volgens Nederlandse wetgeving kan worden vervolgd of niet. Samsom (PvdA) vindt dat justitie GCO alsnog moet vervolgen.

Buitenlandse Zaken laat in een reactie weten dat minister Bot nooit het OM heeft gezegd wat het wel of niet moet doen. Wel heeft de minister, toen de vraag over de rechtsmacht opkwam, het OM gewezen op de zetelovereenkomst tussen Nederland en Euratom, waarbij artikel 18 meldt dat geschillen tussen Euratom en het gastland moeten worden voorgelegd aan het Europees Hof van Justitie.

Volgens Samsom heeft Buitenlandse Zaken GCO in een brief beloofd dat het bedrijf niet zou worden vervolgd. Daarmee maakte Bot vervolging voor het OM onmogelijk, stelt Samsom. Hij wil verder van Donner als politiek verantwoordelijke voor het OM weten waarom niet tot vervolging van GCO is overgegaan.

De NRG laat in een reactie weten dat „van een nucleaire vrijhaven of van Oost–Europese toestanden absoluut geen sprake is". De NRG wijst verder op de grote maatschappelijke onrust die „ten onrechte door deze discussie kan ontstaan".

Volgens het bedrijf zijn de in 2003 geconstateerde tekortkomingen opgelost, is veiligheid prioriteit nummer één en wordt de veiligheidscultuur regelmatig onafhankelijk getest door het ministerie van VROM en de gemeente Zijpe. „ Wij hebben hier alle zaken goed op orde en iedereen die daar aan twijfelt nodig ik van harte uit om dat te komen aanschouwen", aldus algemeen directeur R. Stol.