Door gebruik te maken van zijn vetorecht kan Cyprus het begin van de toetredingsonderhandelingen met Turkije blokkeren op de Europese top van 16 en 17 december in Brussel. Ook als de toetredingsonderhandelingen van start zouden gaan, kan Cyprus later nog altijd zijn veto stellen.

„Turkije heeft verplichtingen tegenover de EU en de republiek Cyprus en die moet het land nakomen”, zegt Tassos Papadopoulos. „Dat wil niet zeggen dat we een veto zullen stellen maar het betekent ook niet dat we het niet gaan doen.” De president van het Grieks-Cypriotische deel van het eiland voegde daar wel aan toe dat „wanneer een klein land beroep doet op zijn vetorecht, dat tot heel wat moeilijkheden zal leiden. Het is dus heel moeilijk om die beslissing te nemen.”

Papadopoulos wil dat Turkije het Grieks-Cypriotische deel van Cyprus officieel erkent. Sinds de inval van het Turkse leger in 1974 is Cyprus verdeeld in een Grieks-Cypriotisch en een Turks-Cypriotisch deel. Turkije erkent enkel het Turks-Cypriotische deel. Uit een enquête bleek dat maar liefst 62 procent van de Grieks-Cyprioten wil dat Papadopoulos gebruikmaakt van zijn vetorecht om de Turkse toetreding tegen te houden.

Turkse leiders verwachten dat de Europese top in Brussel een definitieve datum zal opleveren voor de toetredingsonderhandelingen volgend jaar. Ze baseren zich op een positief rapport van de Europese Commissie, het uitvoerend orgaan van de EU. Daarin staat dat Turkije voldoet aan de criteria om onderhandelingen te beginnen, ondanks dat het land nog een aantal hervormingen moet doorvoeren, met name op het vlak van wetgeving, mensenrechten en rechtspraak. Het Cyprus-vraagstuk is geen officiële toetredingsvoorwaarde maar vormt toch een dominant thema.

De Turkse premier Recep Tayyip Erdogan noemt de toetreding van Turkije een „ontmoeting van beschavingen, geen clash.” Hij waarschuwde er ook voor dat als Turkije niet zou mogen toetreden, dat alles te maken zou hebben met culturele en religieuze redenen. Turkije zou de eerste EU-lidstaat met een meerderheid aan moslims kunnen worden. Erdogan kan alvast rekenen op de steun van Groot-Brittannië, Italië en Duitsland.

Tegenstanders van de Turkse toetreding, onder leiding van de voormalige Franse president Valéry Giscard d’Estaing, die ook het panel voorzat dat de Europese ontwerpgrondwet heeft opgesteld, zien een struikelblok in de „culturele en geografische afstand” met de EU. Conservatieven in Duitsland noemen Turkije openlijk te groot (70 miljoen inwoners), te arm en te islamitisch (98 procent van de bevolking). Tegenstanders vrezen ook dat de toetreding van Turkije een migratiestroom op gang zou brengen. Voorstanders van de toetreding draaien dat argument om en stellen net dat het snel vergrijzende Europa extra werkkrachten zal nodig hebben.

Een „geprivilegieerde relatie met de EU” in plaats van echt lidmaatschap, zoals voorgesteld door Franse en Duitse tegenstanders, ziet Turkije niet zitten. Turkse commentatoren verwachten dat Turkije eerder een alliantie met de VS, Rusland, Iran of de Arabische wereld zal aangaan als het niet zou mogen toetreden tot de EU.