Kledingwinkels, bouwmarkten, tuincentra, boekhandels: alle niet-essentiële winkels moeten om 17.00 uur de tent sluiten. Ook 1,5 meter afstand houden is verplicht, net als een vaste zitplaats in de horeca. Om bedrijven en ondernemers erdoorheen te helpen trekt het kabinet 3,5 miljard euro extra uit voor de laatste maanden van het jaar. De Tweede Kamer debatteert er woensdag over.

„Vanuit het rechtvaardigheidsprincipe valt het goed te begrijpen dat het kabinet met een nieuw steunpakket komt”, zegt Marcel Klok, macro-econoom bij ING. Ondernemers kunnen er niets aan doen dat ze eerder dicht moeten. Het is een besluit van de overheid. Als bedrijven daardoor minder omzet draaien, is het logisch dat de regering met een vergoeding komt, legt Klok uit.

Het is echter de vraag hoe lang het vanuit economisch opzicht verstandig is om steunpakket na steunpakket op te tuigen. De combinatie van winkels sluiten en daarvoor compenseren is „op termijn onhoudbaar”, schrijven de verantwoordelijke bewindspersonen in de tweede alinea van hun zeventien pagina’s tellende brief aan de Tweede Kamer. Dat hoge woord moest er eerst uit. Daarna volgt een uitgebreide toelichting tegen welke voorwaarden ondernemers in aanmerking komen voor de steunregelingen.

Roel Beetsma, hoogleraar macro-economie aan de Universiteit van Amsterdam, is „sceptisch” over de herintroductie van het coronasteunpakket. Natuurlijk valt het goed te begrijpen dat kleine ondernemers steun ontvangen, vindt Beetsma. Voor hen zijn nieuwe maatregelen wederom een persoonlijk drama. „Maar vanuit het land als geheel bezien, is er geen coronasteun nodig”, stelt de hoogleraar.

In zijn visie speelt de krapte op de arbeidsmarkt een belangrijke rol. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) bracht vorige maand naar buiten dat het aantal vacatures tot recordhoogte is gestegen. Per 100 werklozen staan er 126 vacatures open.

Productief

Door de steun van de overheid blijven mensen in dienst bij bedrijven waar ze niet optimaal productief zijn, legt Beetsma uit. De coronapandemie laat volgens de hoogleraar licht schijnen over de levensvatbaarheid van verschillende sectoren op langere termijn. Mensen die nu in de horeca werken of in de cultuur- en evenementensector en regelmatig thuiszitten, kunnen zich beter laten omscholen om vervolgens aan de slag te gaan op plekken waar tekorten zijn. Bijvoorbeeld bij ict-bedrijven, in de bouw, bij technische bedrijven, of in de zorg; het zijn maar een aantal voorbeelden van sectoren waar werkgevers staan te springen om meer mensen.

Het huidige steunpakket is erop gericht om zo veel mogelijk bestaande bedrijven in leven te houden, constateert Beetsma. Volgens hem zou het beter zijn om een ander type steunpakket te ontwerpen. Dat zou voor een belangrijk deel moeten bestaan uit investeren in herscholing. Neem nu bijvoorbeeld een horeca-ondernemer die geen toekomstperspectief ziet voor zijn bedrijf, zegt de hoogleraar. Hij heeft een paar mensen in dienst en wil eigenlijk stoppen. Beetsma zou het verstandig vinden om in zo’n geval de ondernemer en zijn personeel bij de bedrijfsbeëindiging te helpen. „Met steun van de overheid zouden deze mensen zich dan om kunnen laten scholen om aan de slag te gaan in sectoren waar nijpende tekorten zijn.”

De hoogleraar waarschuwt voor een scenario zoals in de Verenigde Staten. Tijdens de coronacrisis zijn daar veel mensen hun baan kwijtgeraakt. De Amerikaanse overheid heeft haar burgers inkomenssteun gegeven in de vorm van cheques. Daardoor zijn veel Amerikanen, ook nu de economie daar weer aantrekt, nog niet teruggekeerd op de arbeidsmarkt. Ze zijn de prikkel om te gaan werken verloren.

Lees ook

Brussel staat coronasteun langer toe

Tijdelijk

Volgens ING-econoom Marcel Klok zit de crux in het woordje tijdelijk. Zo lang corona tijdelijk tot beperkende maatregelen leidt, vindt hij het logisch om ondernemers te steunen. Het idee is: coronasteun zorgt ervoor dat de economische bedrijvigheid zoals die er nu is bevriest. Na een tijdje, als het weer kan, kunnen de maatregelen worden opgeheven en functioneert alles weer zoals voorheen. Een domino-effect van omvallende bedrijven vindt dan niet plaats.

Als corona structureel tot beperkende maatregelen leidt, verandert de zaak, vindt Klok. „Het heeft geen zin om ondernemers op de been te houden die structureel op een andere manier moeten gaan werken. Tijdelijke steun werkt dan niet.”

De econoom van ING wijst op de economische literatuur over loonsteun van de overheid aan werkgevers. De consensus onder wetenschappers is dat zo’n regeling een jaar lang goed is voor de economie. Het is volgens Klok lastig te zeggen of het na anderhalf of twee jaar niet meer goed uitpakt. Naarmate zo’n steunregeling langer duurt wordt het grijs gebied hoe effectief de steun nog is.

Het blijft moeilijk in te schatten hoe lang het coronavirus voor beperkende maatregelen zal zorgen. Het is volgens Klok nu nog te vroeg om harde conclusies te trekken. „Het moment om vast te stellen dat we ons permanent in een nieuwe economie bevinden, is nu nog niet aangebroken”, denkt de econoom.

Wat Klok wel constateert is dat de samenleving leert omgaan met het virus. Naar aanleiding van de recentste coronamaatregelen is de pinomzet in de horeca teruggelopen. Niet dramatisch, maar wel duidelijk verslechterd, blijkt uit data van ING. De online-omzet is daarentegen toegenomen sinds oktober. „Consumenten verschuiven hun uitgaven in plaats van dat er een grote economische inzinking plaatsvindt”, concludeert Klok.