De liberaal, lid van de Raad van State, oud-wethouder, oud-Kamerlid, oud-senator en oud-minister, kwam tot zijn besluit nadat een groot deel van de Kamer per motie had laten weten niets te voelen voor zijn benoeming. Exit De Grave.

Van VVD-Kamerlid Ruben Brekelmans had zijn partijgenoot niet weg gehoeven. De Grave heeft „relevante expertise en ervaring”, heeft momenteel „geen andere functies die zijn onafhankelijkheid in gevaar brengen” en vervult, aldus Brekelmans vorige week, „al drie jaar een zeer neutrale functie als lid van de Raad van de State.”

Dat alles is tot op zekere hoogte juist. Toch gaat het voorbij aan de kern. Toegegeven, slagers hebben als geen ander verstand van vlees. Ze zijn experts in uitbenen, worsten draaien en biefstuk snijden. En zeker, ook als ze hun eigen koteletten zouden moeten keuren, zullen zij dat meestal best integer doen. Je moet het als samenleving alleen niet willen.

Het staat immers buiten kijf dat een van de belangrijkste verwijten aan de politiek luidt dat het „in Den Haag één kliek is, die elkaar kent, elkaar baantjes toespeelt en elkaar de hand boven het hoofd houdt.” Van het bestaan van die kritiek moeten politici en bestuurders zich voortdurend bewust zijn. Hoed u zelfs voor de schíjn van het kwaad.

Ja maar, reageerde Brekelmans deze week, als we zo gaan redeneren, is het einde zoek. Dan kun je nooit meer een oud-politicus een onderzoek laten uitvoeren. Dan geef je toe aan de populistische geest van wantrouwen die heel Nederland momenteel vergiftigt. SP-Kamerlid Jasper van Dijk diende hem adequaat van repliek. „Nee, meneer Brekelmans. Het punt is dat in dít geval de heer De Grave, als oud-minister van Defensie, geen goede keuze is om het beleid te gaan onderzoeken waarvoor onder meer zijn partijgenoot Stef Blok verantwoordelijk was.”

Van Dijk had nog wel een stapje verder kunnen gaan. Want is het eigenlijk niet veel vaker zo dat onderzoeken naar gevoelige kwesties maar beter niet door oud-politici geleid kunnen worden? Hebben we in Nederland niet tal van gerenommeerde onderzoeksinstituten die zoiets net zo goed, of zelfs beter, kunnen? In dit geval: wellicht het NIOD?

Toen minister Grapperhaus van Justitie recent de beveiliging van Peter R. de Vries wilde laten onderzoeken door Tjibbe Joustra, kwam ook op dat voorstel veel kritiek. Ook hij was, als voormalig Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding, juist in deze casus geen logische keuze als onafhankelijk beoordelaar. Grapperhaus liet de klus uiteindelijk uitvoeren door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV). Veel beter.

Nog één punt. Sinds ruim een half jaar wordt in politiek Den Haag veel gesproken over de wenselijkheid van een nieuwe bestuurscultuur. Scherp zijn bij het kiezen van deelnemers aan onderzoekscommissies hoort daar voor tweehonderd procent bij. Zo bezien is de recente onrust over Joustra en De Grave en het feit dat de Tweede Kamer, de controlerende macht, hier met succes tegenop kwam, niet verkeerd. Noem het, nou vooruit dan, een wolkje als eens mans hand.