Met „16 dagen van activisme tegen geweld tegen vrouwen en meisjes en lhbtqi+ personen” vragen tal van organisaties daar aandacht voor. Het jaarlijkse internationaal protest loopt van 25 november –de Internationale Dag voor de uitbanning van geweld tegen vrouwen– tot 10 december, de Dag van de Mensenrechten.

Premier Rutte gaf vrijdag tijdens de persconferentie over de aanscherping van de coronamaatregelen aan dat die „op een afschuwelijke manier kunnen doorwerken achter de voordeur.” De regeringsleider verbond er een oproep aan: „We moeten echt, ook nu weer, op elkaar blijven letten.”

Meer geweld

Daarmee haakte hij in op een rapport dat Oxfam Novib, een internationale organisatie voor de bestrijding van honger en armoede, donderdag naar buiten bracht. Het beschrijft de „dramatische wereldwijde stijging van huiselijk geweld” sinds de afkondiging van de eerste corona-lockdowns, nu twintig maanden geleden.

Daarbij werden de gegevens van tien landen als voorbeeld genomen. Van die tien steeg in Maleisië het aantal meldingen van geweld tegen vrouwen, meisjes en lhbtqi+ personen het meest: met 111 procent. Daarna volgden Colombia (79 procent), Italië (73), Zuid-Afrika (69), China en Somalië (elk 50), Tunesië (43), Cyprus (39) en Argentinië en het Verenigd Koninkrijk (elk 25 procent).

Oxfam gaf het rapport de titel ”The Ignored Pandemic” mee: de genegeerde pandemie. In veel huishoudens zorgen de uitbraak van het coronavirus en de lockdowns voor angst, stress, economische druk, sociaal isolement en alcohol- en drugsgebruik. Die omstandigheden zijn een voedingsbodem voor geweld. Daarvan kunnen ook mannen het slachtoffer zijn.

Te weinig actie

De gevolgen van de pandemie komen bovenop het geweld dat er al was. Wereldwijd stonden in 2018 meer dan 245 miljoen vrouwen en meisjes bloot aan seksueel of fysiek geweld door een partner. „Dit is een groter aantal dan het wereldwijde totaal van 199 miljoen mensen die besmet zijn geraakt met het coronavirus tussen oktober 2020 en oktober 2021”, stellen de onderzoekers van Oxfam Novib.

Ze tonen zich ronduit ontevreden over de maatregelen die regeringen nemen om het geweld aan te pakken. Beloften zijn er genoeg, maar aan de uitvoering mankeert het. „Van de 26,7 biljoen dollar die regeringen en donoren in 2020 hebben ingezet om de pandemie te bestrijden, is slechts 0,0002 procent besteed aan de bestrijding van huiselijk geweld.”

Bezuinigingen

De pandemie vergroot bestaande ongelijkheden en treft kwetsbare groepen het hardst, zegt woordvoerster Katinka Moonen van de Nederlandse afdeling van Oxfam Novib. „Het is een schandaal. Dit geweld leidt tot emotionele nood en toenemende armoede. De pandemie maakt bovendien duidelijk dat regeringen over de hele wereld er niet in slagen vrouwen, meisjes en lhbtqi±personen te beschermen.”

Organisaties die er wel iets aan proberen te doen, worden bovendien getroffen door bezuinigingen. Meer dan 200 vrouwenrechtenorganisaties in 38 landen hebben te maken met teruglopende financiering. Drieëndertig procent moest tussen de één en tien medewerkers ontslaan, terwijl negen procent helemaal moest sluiten.

Mishandeling

Het onderzoek is alleen gebaseerd op meldingen bij meldpunten van huiselijk geweld. In Nederland bleek dat er tijdens de eerste lockdown geen toename was van het aantal meldingen bij Veilig Thuis. De Kindertelefoon meldde wel dat er meer gesprekken met kinderen waren over mishandeling. Ook Fier, expert op het gebied van geweld in afhankelijkheidsrelaties, kreeg er meer vragen over. Onderzoekers van de Universiteit Leiden kwamen tot de schatting dat 40.000 kinderen tijdens de eerste lockdown mishandeling meemaakten.

Cijfers van de politie op het ”Landelijk dashboard sociale impact corona” laten overigens zien dat het aantal meldingen van huiselijk geweld sinds augustus vorig jaar is afgenomen. Destijds waren het er 5450, een jaar later 4140 in een maand tijd. Dat zijn kille cijfers. Daarachter schuilen nog altijd meer dan vierduizend trieste verhalen over geweld, onveiligheid en alle narigheid en emoties die eraan verbonden kunnen zijn.

Kwetsbaar

Bezorgdheid over verspreiding van het coronavirus en emoties rond beperkende maatregelen kunnen leiden tot ”kortere lontjes”. De pandemie duurt ook langer dan begin vorig jaar werd gedacht.

Het was vrijdag niet de eerste keer dat premier Rutte de aandacht vestigde op mogelijke schadelijke gevolgen die de situatie binnenshuis kan hebben. In september drong hij er tijdens een toespraak in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op aan in de wereldwijde strijd tegen het coronavirus niet alleen aandacht te hebben voor de ziekte zelf, maar ook voor de maatschappelijke effecten ervan.

Geweld tegen vrouwen noemde hij een schaduwpandemie. Het was de titel van een rapport van UN Women dat opriep tot actie tegen het toenemende huiselijk geweld. „Over het algemeen zijn de kwetsbaren in de samenleving het hardst getroffen door de crisis”, zei Rutte. Als voorbeelden noemde hij vrouwen die door de pandemie hun baan in de textielindustrie verloren en jongeren die niet naar school konden, met name meisjes.