Woede over corruptie en armzalige overheidsdiensten ligt volgens waarnemers ten grondslag aan de historische nederlaag. Het enthousiasme voor het door president Cyril Ramaphosa geleide ANC loopt al langer terug. Bij de vorige lokale verkiezingen in 2016 kreeg de partij nog 54 procent van de stemmen, en de editie daarvoor 62 procent. In Johannesburg, de economisch belangrijkste stad, haalde de partij ruim een op de drie stemmen, terwijl dat vijf jaar geleden nog bijna 45 procent was.

Rivaliserende partijen slagen er echter niet in te profiteren van de onvrede over het ANC. Zo wordt de Democratische Alliantie (DA) nog altijd gezien als een partij voor de bevoorrechte witte minderheid. En de marxisten van de EFF spreken geen grote groepen aan vanwege het radicale karakter en de soms gewelddadige retoriek. DA komt uit op 21 procent, 6 procentpunt minder dan 5 jaar terug, en de EFF rond de 10 procent.

De opkomst was volgens voorlopige cijfers 47 procent, een laagterecord. In 2016 bracht 58 procent een stem uit. Hoewel corona mogelijk een rol heeft gespeeld, erkenden officials van het ANC woensdag al dat de kiezers de partij in toenemende mate de rug toekeren. De partij wordt al tijden achtervolgd door corruptieschandalen en onvrede over het niet nakomen van beloften over betere wegen en water- en energievoorziening. „Mensen zijn teleurgesteld in het ANC”, concludeerde ondersecretaris-generaal Jessie Duarte.

Als de resultaten zich herhalen in de landelijke verkiezingen van 2024, wordt het ANC mogelijk gedwongen coalitiepartners te zoeken om te kunnen blijven regeren.