Een dagboek bijhouden is van alle tijden, maar wie vandaag de dag een boekhandel binnenstapt, ziet dat er toch wel wat is veranderd. Naar een dagboek met slotje is het even zoeken. Prachtig vormgegeven boekjes met voorgedrukte vragen, prikkelende stellingen en aantrekkelijke vormgeving liggen bij de ingang al op je te wachten. Hoewel de doelgroep verschilt, beloven al die boekjes hetzelfde. Termen als creativiteit, rust en persoonlijke groei kom je op elke achterflap tegen. Daarbij valt op dat het woord dagboek zorgvuldig wordt vermeden. Het Engelstalige journal is ervoor in de plek gekomen. Ook als werkwoord: journallen.

Aukelien van Abbema, in het dagelijks leven gz-psycholoog bij Eleos, bekijkt al die boekjes met gemengde gevoelens. „Ik zie het toch vooral als een marketingdingetje. Het is uitgevers niet kwalijk te nemen dat ze dure boekjes met voorgedrukte vragen op de markt brengen, zeker als ze als warme broodjes over de toonbank gaan, maar mijns inziens hebben ze niet zo veel nut.”

Van Abbema constateert dat journallen met voorgekookte vragen soms zelfs belemmerend kan zijn. „Zo’n boekwerkje is heel sturend, het moet ook maar net bij je aansluiten.”

Dat wil niet zeggen dat ze er helemaal geen goed woord voor over heeft. „Bij mensen met behoefte aan structuur kan het wel goed werken. Dan denk ik vooral aan algemene vragen. Wat gebeurt er? Hoe voel je je erbij?”

Ook wanneer het schrijven een specifiek doel heeft, bijvoorbeeld als mensen dubben over een carrièreswitch, kan een raamwerk aan confronterende en diepgravende vragen zeker nuttig zijn. „Op die manier komen er zaken voorbij waar je zelf niet aan dacht.”

Geen oplossing

Het hippe journallen van tegenwoordig is in de ogen van de 40-jarige inwoner van Zwolle in wezen niets anders dan gewoon dagboek schrijven. „Het wordt gehypet als oplossing voor problemen, maar dat is het niet. Wel biedt het mogelijkheden tot groei.” Liever ziet Van Abbema dat mensen op een onbeschreven blad aan de slag gaan. „Schrijven is een manier om naar jezelf te kijken en te reflecteren. Ook als het gaat om de relatie tussen jou en de ander.”

Van Abbema weet waar ze over praat. In het behandeltraject van haar cliënten stelt ze niet zelden de vraag of ze een dagboek bijhouden. „Doen ze dat niet, dan zal ik ze daartoe stimuleren. Wie lastige zaken op papier verwoordt, zet ze in ander perspectief en zal daarna minder neigen tot piekeren. Eleos biedt sinds een jaar of vijf digitale dagboeken aan die daarbij als handvat kunnen dienen.” Vanuit haar ervaring als hulpverlener weet Van Abbema dat vrouwen over het algemeen vaker een dagboek bijhouden dan mannen. „Vrouwen hebben meestal meer woorden nodig om zichzelf en de ander te snappen. Als mannen al een dagboek bijhouden, dan is dat altijd korter en zakelijker.”

Ondanks dat ze het schrijven ziet als een manier van aandacht besteden aan jezelf die heel helpend kan zijn, wil Van Abbema wel waarschuwen voor een valkuil. „Mensen moeten niet denken: ik schrijf in mijn dagboek, dus ik moet en kan alles zelf oplossen. Het gevaar is aanwezig dat je dan denkt geen hulp en geen mensen nodig te hebben. Zit er na het schrijven nog steeds een knoop in je maag, zoek dan hulp.”

Maakbaarheid

De maakbaarheidsgedachte die in het huidige journallen min of meer doorklinkt, daar moet de Zwolse psycholoog niets van hebben. „Door erover te schrijven, worden dingen niet per se beter. We leven in een gebroken wereld. Als je ziek bent en schrijft, verandert dat niets aan je ziekte.”

Zelf kan Van Abbema, fervent schrijver en auteur, zich een leven zonder dagboek niet voorstellen. „Ik heb een doos vol thuis. Op mijn tiende ben ik begonnen, vooral beschrijvend. Je leest er bijvoorbeeld in wat ik die dag deed met mijn vriendinnetjes.”

In de loop der jaren ziet ze een verschuiving van beschrijven naar verwerken en ontstressen. „Schrijven is voor mij een methode om dingen op een rijtje te krijgen. In tijden van eenzaamheid heeft het me ook echt verder geholpen.” Van Abbema schrijft zeker niet elke dag, maar wel regelmatig. „Ik koop altijd een mooi boekje en neem er de tijd voor. Ik gebruik weleens even snel mijn laptop of telefoon om iets vast te leggen, maar val toch altijd weer terug op pen en papier.”

Haar dagboek neemt ook een belangrijke plaats in als het gaat om haar relatie tot God. „We hebben drie kinderen onder de zes. Dat betekent perioden van slaapgebrek en beperkte concentratie. Juist dan gebruik ik mijn dagboek in mijn stille tijd om gebeden uit te schrijven. Niet zozeer om vast te leggen voor later, maar om de aandacht vast te houden.” Zo bezien is schrijven een gezonde gewoonte die zomaar van pas kan komen. „Zie het als een mooi stuk gereedschap in de gereedschapskist van het leven. Ben je het gewend, dan is het veel gemakkelijker om dat gereedschap te gebruiken. Ik gun het iedereen, zeker als het leven moeizaam gaat.”