Een bedrijventerrein in Veenendaal, dat is het domicilie van Mozaiek. De evangelische gemeente komt er elke zondag samen in vergader- en congrescentrum De Basiliek. Sinds juni 2020 huurt de snelgroeiende kerk een paar honderd meter verderop ook een kantoorpand met drie etages: Mozaiek Centrum.

Na jaren van kantoortjes in de stad die te klein werden, noemt de receptioniste de eigen plek een uitkomst. Ze laat de ontvangstruimte zien waar workshops en cursussen plaatsvinden en de bescheiden kerkzaal met podium, geschikt voor rouw- en trouwdiensten en andere bijeenkomsten.

De evangelische gemeente groeit explosief. Tien jaar geleden plantte muzikant en voorganger Kees Kraayenoord Mozaiek0318 in Veenendaal met veertig mensen. Nu komen er elke zondag, verspreid over twee diensten, bijna drieduizend mensen naar De Basiliek en kijken ruim 20.000 mensen mee met de livestream. Sinds 2018 bestaat er ook een gemeente in Nijkerk waar per zondag zo’n 1200 mensen komen.

En Mozaiek gaat nog verder uitbreiden. Binnenkort komen er zeven kerken bij. Het gaat om Mozaiek071 in Leiden en omgeving, 0521 in Steenwijk, 010 Rotterdam, 020 Amsterdam, 036 Almere, 055 Apeldoorn en 0548 in Rijssen.

Op de derde etage van het Mozaiek Centrum, met uitzicht op de snelweg, schuiven Johan Ravesloot en Arjen ten Brinke, allebei gekleed in jeansbroek en -blouse en met een trendy baardje, aan voor een gesprek. Ze zijn sinds september 2019 als voorgangers betrokken bij Mozaiek; Ravesloot in Veenendaal, Ten Brinke in Nijkerk.

Mozaiek maakte onlangs bekend op zeven plekken een nieuwe gemeente te starten. Hoe kwamen jullie daartoe?

Ravesloot: „Het verlangen om uit te breiden leefde vanaf het begin. De coronatijd heeft een vliegwieleffect gehad op de groei van nieuwe initiatieven. Via de livestream die we waren gestart, bereikten we ontzettend veel nieuwe mensen. We kregen tientallen, honderden mails uit het hele land met de vraag: Kunnen jullie ook in onze omgeving een gemeente starten? Die mailers hebben we voorgesteld aan mensen in de regio met wie we al contact hadden en die eenzelfde verlangen hadden. Zo zijn er nieuwe initiatieven ontstaan.”

Ten Brinke: „We waren zelf ook verrast door de groei. Wij leggen niet een kaart op tafel en prikken strategisch een plek waar we een gemeente willen starten. Als iemand ons mailt: Het wordt hoog tijd dat jullie naar Den Haag komen, dan reageer ik: Heb jij het verlangen om in Den Haag een nieuwe gemeente te starten? Mooi, ga er over nadenken, bid ervoor, vraag of het past in Gods plan. Wij organiseren niks, wij faciliteren alleen.”

Wat als mensen verlangen naar een Mozaiekgemeente op een plek waar al veel kerken te vinden zijn?

Ravesloot: „Het gaat er niet om dat wij een gemeente starten, maar of we ervaren dat God op een plek al iets is begonnen. Het kan niet zo zijn dat mensen een nieuwe gemeente willen starten uit bitterheid richting hun oude gemeente. Soms zijn mensen echter al jaren op zoek naar een kerk waar ze kunnen komen zoals ze zijn. Het gaat erom of we dan een overtuiging voelen dat we met onze eigen kleur en roeping een aanvulling kunnen zijn op bestaande kerken.”

Ten Brinke: „Mensen hebben vaak het gevoel dat ze zich in andere kerken op een bepaalde manier moeten kleden of gedragen of bepaalde terminologie moeten gebruiken, anders worden ze afgeserveerd. Daardoor zijn mensen beschadigd geraakt. Bij Mozaiek mogen mensen komen zoals ze zijn. We geloven dat de Heilige Geest Zelf mensen overtuigt van zonde, gerechtigheid en oordeel. Wij geven mensen de ruimte om te groeien daarin. Juist daardoor haken mensen aan bij Mozaiek.

Een belangrijk verschil met andere kerken is ook dat wij geloven in gedeeld leiderschap. Wij vinden het heel belangrijk dat er niet een ceo, pastor of predikant aan het hoofd staat, maar dat er meerdere voorgangers zijn. In Nijkerk zijn er twee, in Veenendaal vier, maar bij ons is er nooit één iemand die alles bepaalt.”

Wat brengt jullie tot de overtuiging om niet verder te gaan op een plek?

Ravesloot: „We zoeken naar de wil van God, bidden om open deuren. Er zijn mensen die de muziek in hun eigen kerk niet goed vinden en geloven dat er een Mozaiekgemeente moet komen. Daar gaan we niet in mee. Kerk-zijn is niet iets wat wij even doen. Het gaat niet om gelikte diensten of mooie shows. Wij zoeken naar mensen die willen participeren in de unieke roeping die God aan Mozaiek heeft toevertrouwd.”

Een predikant van de gereformeerde kerk vrijgemaakt in Bunschoten vroeg zich af waarom jullie hem niet helpen in plaats van een nieuwe gemeente te stichten.

Ten Brinke: „Ik heb onlangs geluncht met hem en een andere Bunschoter predikant. Dat doe ik vaker met plaatselijke predikanten. Tijdens zo’n gesprek sta ik stil bij hun pijn. Het is moeilijk als actieve, betrokken leden weggroeien van hun gemeente. Dat gebeurt overal, ook in andere gemeenten.

Tegelijk houd ik hen een spiegel voor. Waarom gebeurt dit? Wat ik vaak hoor van mensen die deel worden van Mozaiek is dat ze soms jarenlang hebben geprobeerd om zaken te veranderen in hun gemeente, rondom vrouwelijk leiderschap of homo’s in de kerk, maar dat ervaren als een achterhoedegevecht. Dat zijn voor mensen zulke belangrijke thema’s dat ze afscheid nemen van hun gemeente. Gevestigde kerken helpen heeft daarom geen zin, daarvoor zijn de theologische verschillen te groot.”

Het blijft pijnlijk dat jullie voornamelijk leden uit andere kerken trekken. Theoloog Alain Verheij noemde jullie een stofzuigerkerk.

Ravesloot: „Wij voelen die pijn ook. Daarom gaan we zorgvuldig om met mensen die willen vertrekken uit hun gemeente. We adviseren hen: Ga het gesprek aan, neem de tijd. Als je al weg wilt, zorg dan dat je goed weggaat. Soms zijn mensen na het volgen van een introductiecursus bij ons zo bemoedigd dat ze weer deel willen nemen aan hun eigen gemeente. Dan juichen wij dat toe. Het gaat niet om lidmaatschap van Mozaiek. Wij zijn niet de enige kerk en by far niet de beste. Met elkaar vormen we het lichaam van Jezus Christus en met alle gelovigen leren we hoe groot de liefde van God de Vader is.”

Ten Brinke: „Tegelijkertijd hebben wij ook een eigen, unieke roeping. Niet om andere kerken daarmee te benadelen, maar omdat we geloven dat God die ons heeft toevertrouwd. Wij hebben ervoor gekozen om flink te investeren in een livestream. Dan vind ik het ingewikkeld als een predikant aangeeft dat hij het lastig vindt dat zijn leden met ons meekijken. Je kunt één camera ophangen bij een orgel, maar dan snap ik dat tieners afhaken.”

Hoe verklaren jullie de aantrekkingskracht van Mozaiek?

Ten Brinke: „Wat ik vaak terughoor, is dat het niet alleen gaat om de preken of de verkondiging, maar vooral het gevoel van welkom dat ze krijgen. Dat begint al bij de parkeerwacht. Mensen vinden het heel spannend om voor het eerst naar de kerk te gaan. Dat ze zich gezien voelen, doet hen heel veel.”

In jonge gemeenten is vaak veel verloop. Hoe houden jullie mensen vast?

Ten Brinke: „We bestaan nog geen tien jaar, dus we moeten kijken hoe toekomstbestendig Mozaiek is. Als onze gemeente over twintig jaar niet meer bestaat, so be it. Als wij zegenrijk zijn geweest voor mensen zodat zij God hebben leren kennen en Jezus volgen in de kracht van de Heilige Geest, dan is het goed geweest.

Onze kracht is dat wij een ondernemende kerk zijn en blijven vernieuwen. Het Evangelie blijft hetzelfde, God blijft Dezelfde. Maar onze tijd en cultuur verandert en daar spelen we voortdurend op in.”

Kunnen jullie daar een voorbeeld van geven?

Ravesloot: „In coronatijd bekeken veel mensen met elkaar, in de tuin of in de huiskamer, de livestream. Met de Family Box, die we onlangs hebben uitgebracht, willen we dat faciliteren en stimuleren. In deze brievenbusdoos zitten allerlei spullen die mensen thuis kunnen gebruiken, zoals een vragenspel, vlaggetjes met ons logo, cupjes voor avondmaal, stickertjes voor op hun koffiemok. Daarmee willen we zeggen: als jij samen met anderen samenkomt om God te aanbidden en je omgeving te dienen, dan ben jij de kerk.”

Lopen jullie daarmee niet het risico dat mensen verwijderd raken van de kerk?

Ravesloot: „Wij zijn niet verantwoordelijk voor de geestelijke groei van mensen. Dat zijn ze zelf. Wij mogen faciliteren. Ik geloof dat mensen behoefte hebben aan ontmoeting. We hebben een online Alphacursus gehouden. Dat werkte goed, maar deelnemers wilden elkaar toch fysiek ontmoeten. Een livestream biedt de mogelijkheid om in de eigen, veilige omgeving onze gemeente te leren kennen. We zien dit initiatief niet als tegenstelling, maar als aanvulling.”

Ten Brinke: „In grote gemeenten als de onze ken je maar een klein deel van de mensen. Daarom werkten we al met huiskringen waar mensen elkaar ontmoeten. Kerk-zijn betekent niet alleen dat je op zondag anderhalf uur bij elkaar zit, maar ook doordeweeks het leven leeft en het lichaam van Christus vormgeeft.”

Zien jullie de groei van Mozaiek als teken van een opwekking in Nederland?

Ten Brinke: „Als Mozaiek gaan we niet de secularisatie tegenhouden. Dan trek je een veel te grote broek aan als kerk. Wij zijn maar een klein groepje als het gaat om al die mensen die zijn afgehaakt op de kerk. Wel geloven we dat we in deze tijd een plek van hoop kunnen zijn.”

Ravesloot: „Een plek waar levens veranderen door de liefde van Christus, waar mensen nieuw perspectief vinden te midden van hun soms gebroken bestaan.”

Hoe zien jullie de toekomst van Mozaiek?

Ravesloot: „Wij kijken slechts drie maanden vooruit, juist omdat we dat ondernemende hebben. Het legt je soms lam als je te ver vooruit kijkt. Het gaat nu voornamelijk over hoe we de draad weer kunnen oppakken na corona. Verder laten we ons verrassen.”

Ten Brinke: „Op de nieuwe plekken is het pionieren. In Veenendaal en Nijkerk hebben we veel ervaring, maar daar moeten we opnieuw beginnen.”

Ravesloot: „We geloven dat elke plek zijn eigen kleur mag hebben die aansluit bij de cultuur en de behoefte van mensen. Amsterdam hoeft geen Veenendaal 2.0 te worden. Juist niet. Dat kan soms spannend zijn voor 0318. Maar dat mag.”