De behandeling van de wet, in februari met een nipte meerderheid aangenomen door de Tweede Kamer, was stil komen te liggen doordat VVD, CDA, D66 en ChristenUnie daarover in 2017 een akkoord bereikten in het regeerakkoord van Rutte III.

Deze afspraak kwam erop neer dat tien gemeenten alvast een experiment mochten begonnen met het gedogen van wietteelt. Een vergelijking met een tiental identieke gemeenten die niet meededen aan de proef, zou vervolgens duidelijk moeten maken of de te verwachten effecten daarvan zich inderdaad zouden voordoen, zoals D66 hoopt. Het gaat daarbij onder meer om het terugdringen van de criminaliteit en de overlast door straatdealers.

Onbedoeld liep de uitvoering van dit experiment onder Rutte III echter forse vertraging op. De start ervan is op z’n vroegst komend voorjaar. Uitgaande van een looptijd van vier jaar zou dat betekenen dat de proef ook aan het eind van Rutte IV – als dat er komt – nog niet kan worden geëvalueerd. De besluitvorming moet in dat geval opnieuw worden uitgesteld; een scenario waar ze bij de partij van Sigrid Kaag duidelijk niet van zijn gediend.

Vlak voor de verkiezingen van maart dit jaar liet D66-initiatiefneemster Vera Bergkamp, inmiddels Tweede Kamervoorzitter, Senaatsvoorzitter Bruijns namelijk weten dat ze door wilde met de behandeling van haar wet, waar ze eind 2017, vrijwel meteen na het rondkomen van Rutte III, nog op de pauzeknop had gedrukt. Ze schreef Bruijns toen de uitwerking van het experiment te zullen afwachten, maar inmiddels is het geduld bij D66 op. Met de hervatting, zo schreef Bergkamp aan Bruijns, wil ze voorkomen „dat na de vertraging die het vorenbedoelde experiment heeft opgelopen, ook de totstandkoming van de wet die beoogd wordt met het voorliggende initiatiefwetsvoorstel onnodig wordt vertraagd.”

Verbijsterd

Uit de schriftelijke reacties van de Eerste Kamerfracties van VVD en CDA blijkt dat D66 deze twee partijen volkomen heeft verrast met het hervatten van de wetsbehandeling. Vooral het CDA in de Eerste Kamer is gepikeerd. Senator Rombouts van deze partij laat zelfs weten „verbijsterd” te zijn. Rombouts stelt ook met zoveel woorden dat D66 zijns inziens gemaakte afspraken schendt door de behandeling van de wietwet al te hervatten „alvorens de uitkomst van de met zorg voorbereide experimenten af te wachten.” Hij spreekt van een affront in de richting van alle partijen die bij de voorbereiding van het wietexperiment kosten noch moeiten hebben gespaard.

Ook het verwijt van VVD-senator Meijer aan het adres van D66 is niet mals: hij vindt dat de initiatiefnemers in procedurele zin voor „verwarring” hebben gezorgd. Het doel van het experiment is het tijdelijk reguleren van de volledige coffeeshopketen. In de wietwet daarentegen wordt het gedogen van de verkoop van softdrugs eerst verankerd in de wet en vervolgens uitgebreid naar de teelt.

Volgens Meijer dreigen er chaotische taferelen te ontstaan als de wietwet al van kracht wordt, terwijl het experiment nog loopt.

Een snelle rekensom leert dat het niet geheel uitgesloten is dat de Senaat de wietwet aanvaardt. De onvoorspelbaarheid van FVD (3 zetels), plus het gegeven dat de fractie van deze partij in de Eerste Kamer uit elkaar is gespat, speelt daarbij een belangrijke rol. FVD-fractievoorzitter Frentrop zei zaterdag desgevraagd de wet niet op voorhand aan een meerderheid te zullen helpen. „Maar we zeggen in dit stadium ook geen nee.” Ook de Fractie-Otten (2 zetels) en de Fractie-Nanninga (7) laten hun oordeel over de wet vooralsnog in het midden, zodat de weerstand ertegen beperkt blijft tot VVD, CDA, PVV, ChristenUnie en SGP (samen 32 zetels). Fractievoorzitter Nanninga van de fractie-Nanninga wil wel kwijt het hervatten van de behandeling te steunen. „In met name enkele probleemsteden achten wij de situatie te urgent om nog lang te wachten op de uitkomsten van het experiment.”

Abortuswet

Ook van een andere initiatiefwetswijziging probeert D66 de besluitvorming te versnellen, om te voorkomen dat de kabinetsformatie dit proces doorkruist en de partij concessies moet doen. Het betreft het voorstel om de verplichte, vijfdaagse beraadtermijn voor het afbreken van zwangerschappen uit de abortuswet te halen. De wet werd op 8 juli aangemeld voor de plenaire behandeling die nu in de week van 2 november staat geagendeerd. GroenLinks en PvdA proberen op hun beurt een initiatiefwet, die ertoe moet leiden dat behalve abortusklinieken ook huisartsen vroege zwangerschappen kunnen afbreken met behulp van de abortuspil, zo snel mogelijk door de Kamer te krijgen. Het debat hierover staat vooralsnog in de week van 7 december ingepland.