In Europa, ook in Nederland, is er een nijpend tekort aan gas. Een van de oorzaken is de grote vraag naar olie en gas op de wereldmarkt, ook vanuit Azië. Dat heeft alles te maken met het feit dat economieën het dal van de coronacrisis achter zich laten. In Nederland komt daar nog bij dat de overheid de winning van aardgas in Groningen tot een minimum terugbrengt om aardbevingen te voorkomen.

Gevolg is dat de gasprijzen omhoog schieten, sinds begin september al zo’n 70 procent. Zeker nu in Europa de winter voor de deur staat, is dat geen pretje, niet voor huishoudens en ook niet voor allerlei bedrijven die voor hun productie afhankelijk zijn van gas.

Strategie

Een belangrijke oorzaak van de abnormaal hoge gasprijzen is volgens veel Europese politici en experts het feit dat Rusland aan de gaskraan draait om de markt strategisch te bespelen. Het lijkt er volgens hen op dat Rusland zijn positie misbruikt om de prijzen op te drijven.

Ze wijzen erop dat het Russische gasbedrijf Gazprom dit jaar naar verwachting maar 185 miljard kubieke meter gas naar Europa exporteert. Dat is minder dan de ongeveer 200 miljard kubieke meter in 2018 en 2019, wat zou betekenen dat Rusland gas achterhoudt. Ook wijzen ze erop dat Gazprom het afgelopen kwartaal al flink meer winst heeft geboekt dan gemiddeld. In een maand tijd steeg de waarde van een aandeel Gazprom met 14 procent.

Volgens experts gaat het de Russen uiteindelijk om één ding: een snellere certificering van Nord Stream 2. De omstreden Duits-Russische gasleiding over de bodem van de Baltische Zee is al zo goed als klaar, maar wacht op goedkeuring van de Duitse autoriteiten voordat er daadwerkelijk gas door kan worden gepompt. En dat moet snel gebeuren, vóór Berlijn een nieuwe regering krijgt die –met mogelijk de Groenen aan boord– die plannen wel eens zou kunnen dwarsbomen.

Schommelingen

De Russische media noemen deze Europese berichtgeving propaganda. „Natuurlijk, de hoge prijzen van gas dwingen de Europeanen ertoe de gasleiding te certificeren en in gebruik te nemen”, geeft de Russische expert Igor Joesjkov van de Financiële Universiteit van de Russische Regering toe. „Maar onze minister van Buitenlandse Zaken Sergej Lavrov zei onlangs nog dat hij de certificering niet eerder verwacht dan begin 2022.”

Joesjkov wijt het tekort aan gas vooral aan de enorme vraag uit China. Bovendien zullen investeerders volgens hem niet snel het aanbod opschroeven. „Er zijn nu hoge gasprijzen, maar vorig jaar nog waren ze uiterst laag. Dergelijke schommelingen schrikken investeerders af”, legt hij uit.

Er zijn nog meer oorzaken. Zo waren er enkele ongelukken in de Russische gassector waardoor de gaslevering soms werd onderbroken. Dat laatste gebeurde bijvoorbeeld na een incident op het Russische schiereiland Jamal.

Ook wijzen Russische experts naar de Aziatische markten waar producenten van vloeibaar aardgas (LNG) meer geld voor hun gas kunnen krijgen. „De Verenigde Staten helpen ook niet, omdat het winstgevender is voor Amerikaanse bedrijven om brandstof niet aan Europese partners te verkopen, maar aan Aziatische landen. Daar liggen de prijzen tussen 1500 en 2000 dollar (1300 en 1700 euro) per 1000 kubieke meter,” legt Natalya Milchakova, plaatsvervangend hoofd van onderzoekscentrum Alpari, uit aan Russia Today.

Milchakova zegt dat de huidige crisis ook te wijten is aan het „complete falen” van de groene energiesector in Europa.

„Door het kalme weer van deze zomer hebben Europese windparken veel minder elektriciteit opgewekt dan verwacht. Ook zonneparken konden het gastekort niet opvangen. Tegelijkertijd werden in diverse Europese landen kolen- en kerncentrales gesloten om milieudoelen te halen. Maar nu moet Europa toch weer terugvallen op steenkool.”

Poetin

De Russen staan erom bekend dat ze gas als geopolitiek dwangmiddel gebruiken en dat is precies waar critici van pijpleiding Nord Stream 2 al jarenlang voor waarschuwen. Paradoxaal genoeg is juist de opening en certificering van de Nord Stream 2 nu die ene uitweg om de gasprijzen in Europa deze winter weer wat te laten dalen.

President Poetin heeft de gaskraan in de greep. Onlangs grapte hij tegen Europa: „Jullie sluiten kerncentrales. Jullie willen ons gas niet kopen. Waar gaan jullie dan op stoken? Op hout misschien? Dan moeten jullie ook naar Siberië. Dat is natuurlijk een grapje, maar dat is geen makkelijke opgave, jullie maken het jezelf erg moeilijk.”