Een paar keer viel het deze zaterdag, het c-woord: crisis. De Christelijke Gereformeerde Kerken zijn ernstig verdeeld over onder meer de vraag of vrouwen in de ambten van predikant, ouderling of diaken mogen dienen. De generale synode van de CGK neemt daar volgend jaar een besluit over.

Omdat ze zich „ernstige zorgen” maken over hun kerkverband, publiceerden prof. dr. A. Baars (Woudenberg), dr. De Boer (Sliedrecht), ds. A. A. Egas (Damwoude) en ds. J. M. J. Kieviet (Renswoude) in juni de ”Verklaring van gevoelen”, waarin ze het gezag van de Schrift onderstrepen. Ook namen ze het initiatief tot een bijeenkomst van bezinning en gebed, die zaterdag in Amersfoort werd gehouden.

Vervreemding

De kerken zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het ontstaan van de crisis in de CGK, vindt prof. Baars. Zo heeft de synode plaatselijke samenwerking tussen vrijgemaakt gereformeerde en christelijke gereformeerde kerken gestimuleerd, terwijl de samenwerking op landelijk niveau steeds meer stagneerde. „Dat heeft naar twee kanten toe tot vervreemding geleid”, constateerde de emeritus hoogleraar van de Theologische Universiteit Apeldoorn. „Samenwerkingsgemeenten vonden het moeilijk dat het landelijk niet verder kwam, terwijl gemeenten die bezwaren hadden niet konden begrijpen dat de samenwerking zo ver kon gaan. Dit heeft de eenheid binnen de kerken verder onder spanning gezet en het gezag van de synode ondermijnd. Het zou de synode sieren dit in een openlijk statement te erkennen.”

Prof. Baars wees onder meer op het in 1981 verschenen rapport ”God met ons” van de Gereformeerde Kerken in Nederland. Ad de Boer, Andries Knevel, Willem Ouweneel en ds. Willem Glashouwer keerden zich dat jaar in de EO-brochure ”De Bijbel in de beklaagdenbank” fel tegen het rapport, waarin volgens hen werd afgerekend met de volledige inspiratie en historische betrouwbaarheid van de Schrift.

De ontwikkelingen zijn sindsdien doorgaan, deels „ondergronds”, aldus prof. Baars. „Hoe zit dit eigenlijk onder ons? Het is tijd dat we elkaar eerlijk, frank en vrij, in de ogen kijken en ons afvragen of we nog wel op hetzelfde fundament staan.”

De kwestie vrouw en ambt, „een niet onbelangrijk onderdeel van de crisis in de CGK”, vraagt volgens prof. Baars om bezinning op het ambt. Toch zijn er volgens hem nooit „doorslaggevende theologische bezwaren” ingebracht tegen het CGK-synoderapport uit 1998 over de vrouw in het ambt. „Er is geen reden om op die uitspraak –of op de nadere bevestiging daarvan in 2001– terug te komen.”

Prof. Baars vreest dat de synode, die „in deze crisis” een besluit moet nemen, in een spagaat terechtkomt. Een gedoogbeleid van gemeenten die vrouwen in het ambt toelaten, zal volgens hem de spanningen in het kerkverband verder doen toenemen. „De oplossing dat de classisvergaderingen gevraagd zal worden in gesprek te gaan met gemeenten die de vrouw in het ambt toelaten, is geen oplossing. Het gevolg is dat er niets gebeurt. De meeste classes, ik denk allemaal, zullen het hoofd in de schoot leggen.”

Bij het zogenoemd presbyteriaal-synodaal stelstel dat de CGK kennen, hoort dat de synode beslissingen neemt die heel het kerkverband aangaan. „Als dit niet gebeurt, zal dat alleen maar aanleiding geven voor een verdere desintegratie van ons kerkverband en voor een verdere teloorgang van het gezag van de generale synode.”

Prof. Baars heeft op dit punt ook geen oplossing, zei hij eerlijk. „Maar ik bid dagelijks voor onze synode en voor ons kerkverband. Want dat kerkje is mij lief.”

Gezag

Dr. De Boer wees op het gevaar van de zogenoemde nieuwe hermeneutiek, de manier waarop de Bijbel wordt gelezen en toegepast. „In de hermeneutische vertaalslag is niet langer de tekst de norm, maar de hedendaagse cultuur. Het gezag van de Schrift is versmald tot een zelf geformuleerde kern dat nog wel Evangelie heet en gezag heeft, maar die kern is uit de Bijbel gepeld. De Bijbels als Woord van God tegenover mij bestaat niet meer.”

Aan de rechterflank in de CGK klinkt al langer de roep om zich terug te trekken „in het bastion van de plaatselijke gemeente en de rest van de kerken te laten voor wat die zijn”, aldus dr. De Boer. „Aan de linkerflank is dit op veel plaatsen al volop praktijk.”

Maar als de synode alleen nog maar de wensen van de gemeenten faciliteert, loopt volgens de predikant uit Sliedrecht het kerkelijk leven vast. „Binnen nu en tien jaar verschijnen vrouwelijke ambtsdragers en ambtsdragers die praktiserend homoseksueel zijn op onze kerkelijke vergaderingen, classes en de generale synode. En die worden niet afgevaardigd om bezwaarden een hak te zetten.”

Toch vormen „beladen” theologische onderwerpen als de vrouw in het ambt en praktiserende homoseksuelen aan de avondmaalstafel niet de grootste bedreigingen voor de CGK, denkt dr. De Boer. „Dwalingen zijn er altijd geweest en zolang als de kerk zal bestaan, wordt een kerkverband –ook de CGK– door dwalingen geplaagd.”

De grootste bedreiging voor het voortbestaan van de CGK ziet hij in het uitdoven van de liefde. Deze liefde is lankmoedig én oprecht, zei dr. de Boer met een verwijzing naar de kerkvader Augustinus. „De liefde die Augustinus beoogde, was anders dan lief doen voor elkaar ongeacht iemands mening. Augustinus was bewogen met het volk, lankmoedig over hen die hun zonde beleden, zich bekeerden en terugkwamen tot de schoot van de kerk, maar duidelijk en oprecht tegenover hen die dwalen.”

De predikant uit Sliedrecht is er „diep van overtuigd dat onze kerken deze crisis kunnen doorstaan wanneer onder het Bijbelgetrouwe deel van de kerken een eenparig gebed tot God opklimt, we elkaar opzoeken, ons samen bezinnen op de kerkelijke situatie, samen onze knieën buigen en samen God smeken om het behoud van onze kerken.”

Stormen

Ds. Kieviet opende de bijeenkomst van bezinning en gebed met een meditatie over Openbaring 10. Dat hoofdstuk laat volgens hem onder meer zien dat de kerk het Woord uit de handen van de verhoogde Middelaar heeft gekregen. „Te midden van alle stormen en oordelen geeft Christus dit kleine boek, dat genoegzaam is tot zaligheid. Laten we niet proberen dat gezagvolle Woord naar onze eigen hand te zetten.” Christus bouwt Zijn kerk met dat Woord, aldus de emeritus predikant.

Ds. Kieviet ging samen met ds. C. Westerink, ds. H. Polinder en prof. dr. H. J. Selderhuis voor in de gebeden. De bijeenkomst trok ruim zestig predikanten, ongeveer een derde van het totaalaantal predikanten in de CGK.