„Taliban werken aan Iraans model”
De taliban werken aan een bestuursmodel dat veel weg heeft van dat van Iran. Talibanleider Hibatullah Akhundzada komt als geestelijk leider aan de top. Hij krijgt over alles het laatste woord. Onder hem komen wel een president en een regeringsleider of premier.
Dat meldde nieuwszender al-Arabiya woensdag op basis van de Afghaanse nieuwsbron ToloNews. De soennitische machthebbers van de taliban hebben geen strikte religieuze hiërarchie, zoals sjiïeten met bijvoorbeeld ayatollahs. Akhundzada wordt door de woordvoerder Bevelhebber van de gelovigen genoemd. Hij zou in die functie als geestelijk leider „deelnemen aan de islamitische regering” van het land. De taliban lieten weten dat de gesprekken over de vorming van een nieuwe regering nagenoeg zijn afgerond.
In Iran greep in 1979 de conservatieve sjiïtische geestelijkheid de macht. De stichter van de Islamitische Republiek, Ruhollah Khomeini (1902-1989), werd geen president, maar stond als geestelijk leider boven regering, wetgevers en rechters. Dat is nog steeds zo onder ayatollah Ali Khamenei, die zijn greep op het land alleen maar verstevigde.
De rond de zestig jaar oude Akhundzada geldt, ondanks geringe ervaring als talibanstrijder, als een ijzervreter. Hij gaat er prat op dat zoons zelfmoordterroristen waren. Toch heeft hij in de zomer laten weten dat hij „intens hoopt op een politieke oplossing” van het conflict.
In 2016 werd hij leider van de beweging. Hij was lange tijd tamelijk onzichtbaar, net als de stichter van de terreurgroep, Mohammed Omar (1960-2013). Beiden zijn afkomstig uit Kandahar, waar de wieg van de taliban staat. Volgens zegslieden van de taliban woont Akhundzada al heel lang in die stad.
Na de val van het regime in 2001 ontpopte hij zich als religieuze autoriteit. Toen talibanleider Akhtar Mansour in 2016 met een Amerikaanse drone werd omgebracht, werd Akhundzada leider van een verdeelde taliban. Hij had onder meer concurrentie van de machtigste clan binnen de taliban, de familie Haqqani, en van een zoon van de stichter Omar, Mohammed Yaqoob. Maar Akhundzada kon de rijen sluiten. Hij overleefde in 2012 en in 2019 zeker twee aanslagen, beide in Pakistan.
Talibanstrijders hielden woensdag in Kandahar een parade met buitgemaakte Amerikaanse legervoertuigen. Op een snelweg buiten de stad wachtte een lange rij militaire voertuigen met de zwart-witte talibanvlag. Eerder op de dag sprak de nieuwe gouverneur van Kandahar het volk toe. Er werd gedacht dat leider Akhundzada zou verschijnen, maar dat gebeurde uiteindelijk niet.
Verwachtingen
Volgens Britse inlichtingen zou Kabul na de terugtrekking van de internationale strijdkrachten wel snel destabiliseren, maar niet dit jaar nog worden overgenomen door de taliban. De Britse minister Dominic Raab van Buitenlandse Zaken benadrukte woensdag dat het Verenigd Koninkrijk zich wel had voorbereid op andere scenario’s.
„De algemene schatting was dat na het afronden van de terugtrekking in augustus een geleidelijke achteruitgang te zien zou zijn, maar dat het onwaarschijnlijk was dat Kabul dit jaar nog zou vallen”, zei Raab tijdens een persconferentie. Volgens hem was dit de inschatting van meer NAVO-landen.