Enkele maanden geleden was het beeld nog heel anders, hoewel dat trouwens vooral op de illusies van westerse diplomaten was gebaseerd. Ze dachten dat de taliban sinds 2001 meer gematigd waren geworden en open stonden voor vredesbesprekingen. In Qatar onderhandelden westerse diplomaten met delegaties van de organisatie over belangrijke westerse thema’s zoals een inclusieve regering en vrouwenrechten.

Hoe de taliban in werkelijkheid over dit laatste dachten, is de afgelopen weken duidelijker geworden. Er zijn meldingen dat talibanstrijders van huis tot huis gaan in de dorpen en steden die ze reeds hebben veroverd, op zoek naar bruiden die ze beschouwen als legale oorlogsbuit.

De Amerikaanse president Joe Biden liet weten dat hij zijn besluit tot terugtrekking uit Afghanistan niet betreurt. De VS hadden 300.000 Afghaanse soldaten opgeleid en bewapend die volgens Biden „nu voor hun eigen natie moesten gaan vechten.” Precies hetzelfde verhaal werd rond 2014 afgestoken over Irak, waarna Islamitische Staat (IS) daar zijn opwachting maakte. De IS hoefde nauwelijks te vechten, want het getrainde Iraakse leger was massaal op de vlucht geslagen. Het is een patroon dat zich nu ook in Afghanistan aftekent.

De VS stuurden afgelopen week Zalmay Khalilzad als speciale gezant naar Qatar in een laatste poging om met de taliban te praten. Khalilzad uitte vooral dreigementen. Als de taliban doorgingen met hun militair offensief zouden ze internationaal als paria’s worden beschouwd. De delegatie van de taliban zal hierom hebben geglimlacht, omdat ze toch al als paria’s worden gezien. Er is niets nieuws onder de zon.

De Afghaanse regering bood de taliban ondertussen aan om de regering te delen, maar de taliban zijn helemaal niet geïnteresseerd in deelname aan een parlementaire democratie die ze principieel afwijzen. Zij streven naar een islamitisch emiraat, dat nu binnen handbereik ligt.

De ontwikkelingen in Afghanistan kwamen slechts als een verrassing voor degenen die werkelijk geloofden dat organisaties als de taliban, al-Qaida en de IS op hun retour zouden zijn. Het tegendeel is waar. In Europa heerst vooral paniek in verband met de mogelijke komst van Afghaanse vluchtelingen. De belangrijkste vraag luidt echter: wat betekent de machtsovername door de taliban voor bijvoorbeeld al-Qaida en de IS?

Al-Qaida raakte na 2001 haar thuisbasis kwijt in Afghanistan, waar ze eerder in alle rust de aanslagen van 9 september in New York konden voorbereiden. Ook na 2001 bleven de relaties tussen de taliban en al-Qaida goed. Ze hielpen elkaar waar nodig. Een tweede versie van het islamitische emiraat dat de taliban in 1996 hadden gesticht, ligt in het verschiet. Een droom voor de globale jihadistische beweging.