De aarde warmt op, de zeespiegel stijgt, het ijs smelt. Met alle gevolgen van dien. En het gaat sneller dan gedacht. Dat was maandag de boodschap van VN-klimaatpanel IPCC. Geen nieuwe boodschap, wel één die de menselijke verantwoordelijkheid onderstreept, zegt dr. Henk Massink, die zich al jaren in de levensbeschouwelijke aspecten van duurzaamheid verdiept. ”Oog voor de schepping”, heet zijn boekje uit 2018, en zijn proefschrift uit 2013 kreeg een „prangende vraag” als titel mee: ”Blijvend thuis op aarde?”

Het klimaatrapport, opgesteld door honderden wetenschappers van over de hele wereld, sluit volgens Massink –werkzaam op het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit– in belangrijke mate aan bij eerdere rapporten die eenzelfde alarmerende boodschap bevatten. Nog beslister dan eerder is echter verwoord dat de mens verantwoordelijk is voor de klimaatverandering. „In de afgelopen decennia nam de zekerheid daarover al toe. Nu staat er dat de mens „ondubbelzinnig” de oorzaak is van de klimaatverandering.”

Kritiek

Niet dat iedereen dat zomaar accepteert. Eerdere rapporten kregen kritiek; mensen mompelen iets over klimaatgoeroes of -gekkies. „Veel critici van de klimaatwetenschap en ook van rapporten van de IPPC vonden dat de voorspellingen in het verleden overdreven waren.”

Klimaatsceptici hadden ook kritiek op de gebruikte modellen. Er zijn nu nieuwe modellen gebruikt die eerdere voorspellingen bevestigen. Een compliment voor de toen gehanteerde methoden, zegt Massink. „Nieuw gebruikte, waarschijnlijk verfijndere, modellen laten zien dat de consequenties van klimaatverandering in het verleden eerder te beperkt dan te overdreven zijn geschat.” Glashelder: „Er gaat het nodige veranderen en we ervaren dat ook steeds sterker aan den lijve. Het is confronterend wat dit rapport ons opnieuw en met nog meer precisie voorhoudt.”

Maatregelen

Niet dat we alles exact kunnen voorzien: „Het rapport geeft tegelijkertijd aan dat veel nog onzeker is, omdat we niet precies weten hoe processen zich zullen voltrekken. En natuurlijk blijft het altijd zo dat wetenschap mensenwerk is. Deze of gene zal wel een tekortkoming kunnen aanwijzen. Maar dat doet niets af aan de ernst van ontwikkelingen die zich gaan voordoen, voor zover wij mensen daar kennis van hebben.”

De stappen die nodig zijn, zijn volgens Massink breed bekend. Ze staan al zwart op wit in Europese en nationale klimaatagenda’s en internationaal wordt voortdurend geprobeerd tot afspraken te komen.

„Ik wil nog wel graag wijzen op het misverstand dat we ons vooral zouden moeten richten op klimaatadaptatie, het aanpassen aan veranderende weersomstandigheden.” Daarvoor zijn de veranderingen te ingrijpend, de gevolgen te dramatisch. „Dit rapport laat opnieuw zien dat als we niets doen aan de oorzaak van klimaatverandering, de gevolgen des te ernstiger zullen zijn. En de kosten van bescherming tegen die ernstiger gevolgen, bijvoorbeeld het nog verder ophogen van dijken, zullen evenredig toenemen. In die zin is het eigenlijk heel eenvoudig: de samenleving is het meest gediend bij een overheid die tijdig passende maatregelen neemt.”

Twijfel zaaien

En toch. Toch gelooft niet iedereen wat de klimaatwetenschap signaleert. „Dat heeft te maken met weerstand tegen onwelgevallige bevindingen. En het is ook heel gemakkelijk om twijfel te zaaien over de betekenis van een dergelijk rapport. Met behulp van sociale media kunnen je zo’n signaal effectief verspreiden. Voor orthodoxe christenen geldt daarnaast dat de gedachte sterk leeft dat zij geen invloed hebben op het klimaat, omdat God dat in Zijn hand heeft. Een dergelijke gedachte miskent mijns inziens de impact die het menselijk gedrag al heeft gehad op klimaatverandering. En als je kunt aanwijzen hoe menselijke activiteit bijdraagt aan klimaatverandering, kun je ook je verantwoordelijkheid nemen en bepaalde dingen niet meer doen. Persoonlijk, en als samenleving.”

Begeerte

Massink wil zich niet wagen aan een antwoord op de vraag in hoeverre veranderingen in de natuurlijke leefomgeving overeenkomen met tekenen van de eindtijd zoals de Bijbel die schetst. „Ik zie wel een ontwikkeling waarin de menselijke begeerte een sterke drijvende kracht is geworden achter de ontwikkelingen die zich in de laatste anderhalve eeuw hebben voltrokken in de Westerse wereld. Enerzijds is er bij producenten het belang om zoveel mogelijk winst te maken. Anderzijds is het voor consumenten steeds belangrijker geworden om tegen zo laag mogelijke kosten zoveel mogelijk goederen en diensten te verwerven. Als dit onbeteugeld kan plaatsvinden, en mode en reclame zwepen daartoe op, leidt dat uiteindelijk tot uitputting van de aarde. Het is een Bijbelse notie dat God de mens soms overgeeft aan wat er uit zijn eigen zonden voortvloeit.” Dát is dus het oordeel: „De verstrikking in de gevolgen van de zonde.”