Gioer, zo heet het formeel overgaan naar het Jodendom. Het gebeurde bij Nathans toen ze in de vijftig was. Haar grootvader was Joods, maar dat telde niet mee voor de Joodse status. Je bent immers pas Jood als je moeder Joods is. Nathans groeide op in het christendom, maar „kon zich er niet aan verbinden”, zo schrijft zij in het boek ”Joods worden in Nederland” (Amphora Books, Amsterdam). „Tot ik het Jodendom vond. Er kwam een bodem in mijn bestaan, en het gevoel existentieel verdwaald te zijn, verdween.”

Inmiddels is Nathans zelf rabbijn geworden –behorend tot de progressieve tak– en begeleidt zij mensen naar de gioer. In haar boek vertellen twintig mensen hun verhaal over het toetreden tot het Jodendom. Uit de ultraorthodoxie heeft ze niemand bereid gevonden om mee te werken. De ervaringen van de toetreders zijn erg verschillend. Velen hebben het hele proces als moeizaam ervaren. Men werd ontmoedigd door openlijke of stilzwijgende afwijzing van rabbijnen, die hen steeds aan het lijntje hielden zonder de reden van de afwijzing expliciet mee te delen.

Uit uw boek komt naar voren dat Joden niet bepaald missionair ingesteld zijn.

„Dat klopt. Jodendom is geen zendingsgodsdienst. Het pretendeert niet de enige weg naar verlossing te zijn. Er is wel de ene en ware God, maar Joden zijn niet de enigen op deze wereld die deze God dienen. Christenen geloven dat Jezus de Messias is, Joden doen dat niet, maar als christenen dat doen en zij een rechtvaardig leven leiden, is dat niet minder dan Joden die een rechtvaardig leven leiden, en misschien wel beter dan Joden die een goddeloos leven leiden.”

Leefwijze

Het Jodendom is voor sommigen vooral een leefwijze, het zich houden aan de geboden en inzettingen en het verrichten van rituelen, zo blijkt uit de verhalen van de toetreders. Voor andere Joden is religie meer een mystieke weg, een vurig verlangen om dicht bij de Eeuwige te zijn, aldus Nathans. „Er is dus veel verscheidenheid in de beleving van het Jood-zijn. Voor orthodoxe Joden ben je Jood als je Joodse wortels hebt, ongeacht je betrokkenheid op de religie. Je kunt zelfs helemaal niet religieus zijn. Sommigen volgen de Joodse gebruiken uit overtuiging, anderen uit gewoonte, maar dat is in alle religies het geval.”

Binnen het Jodendom zijn er uiteenlopende visies op de strengheid over het zich aan de regels te houden, zo benadrukt Nathans. „De ene houdt zich in grote lijnen aan de Thora, de ander bouwt er een hek omheen door nog extra dingen te doen en nog beter de tradities te volgen. Wanneer je een orthodoxe gioer wilt doen, komen de rabbijnen na verloop van tijd in je huis controleren of je de tradities wel serieus praktiseert. In het progressieve Jodendom wordt ieder geacht zelf verantwoordelijk te zijn voor zijn eigen keuzes. Men neemt elkaar niet de maat.”

Nathans is een vrouwelijke rabbijn. Uit haar boek blijkt dat vrouwen niet altijd dezelfde rechten en status hebben als de man. Ultraorthodoxe Joden kennen geen vrouwelijke voorgangers. Nathans nuanceert dit. „Modern-orthodoxe gemeenschappen in Amerika en Israël kennen vrouwelijke voorgangers, al is dat in Nederland nog niet het geval. In het progressieve Jodendom is een vrouwelijke rabbijn volstrekt normaal. Homoseksuelen en transgenders maken volledig deel uit van Joodse gemeenschappen. Kortom, de pluraliteit is hier ook groot.”

Open diensten

Nathans kan niet precies zeggen hoe sterk het Jodendom in Nederland groeit. „Ik heb niet de exacte gegevens hierover. Ik weet wel dat er veel belangstelling is voor de open diensten, waar altijd tientallen niet-Joden op afkomen. De motieven zijn velerlei. Sommigen komen uit nieuwsgierigheid of hebben een Joods voorgeslacht, anderen voelen zich aangetrokken tot het volk en het land of voelen hun verbondenheid met het Jodendom als bron waaruit het christendom is voortgekomen. Waarom mensen gioer doen? Sommigen ervaren dat hun ziel Joods is en geloven zelfs in een reïncarnatie. Joodse identiteit gaat uiteindelijk over hoe men zichzelf voelt of definieert. En dat gevoel kan leiden tot de wens deze identiteit formeel te bevestigen.”