Audiotour belicht „ontroerende verhalen” van kwetsbare Haarlemmers
De een belandde op straat door een scheiding, de ander na het overlijden van zijn vrouw en een derde omdat zijn asielverzoek werd afgewezen. Op diverse plekken in Haarlem belicht een audiotour verhalen van inwoners die door allerlei tegenslagen in de problemen kwamen en uit een soms diep dal omhoogklommen.
In hartje Haarlem heerst een ontspannen sfeer. Jong en oud slentert door de winkelstraten in het historische stadscentrum. De temperatuur is met 17 graden aangenaam en de terrassen zijn –binnen de geldende coronaregels– goed bezet.
In de Jacobijnestraat loopt een bruidegom in groen kostuum hand in hand met zijn bruid richting het stadhuis. De Haarlemse Yvonne, een vijftigplusser gehuld in een rode jas, heeft geen oog voor het stel. Ze staat met haar telefoon in de hand bij een bordje met de tekst ”Luister naar de verhalen in de stad”. Zojuist heeft ze met haar mobieltje de QR-code op de stoeptegel eronder gescand. Geboeid luistert ze nu naar het verhaal van Marcel.
In drie minuten vertelt de Haarlemmer in het audiofragment iets van zijn levensverhaal. Hij raakte dakloos toen zijn vriendin na enkele hersenbloedingen overleed. „We hadden het op papier niet allemaal goed geregeld. Dus werd ik m’n huis uit gezet, vlak na het overlijden.”
Marcel kwam bij het Huis Voor Onbehuisden (HVO), terecht. Hij dronk in die tijd geregeld een krat bier en een fles wodka per dag. „Alcohol heb ik wel een tijdje mee gezeten. Drugs helemaal niet. Ik ben anti drugs. Nee, dat is niet mijn ding.”
Niet voor niets valt het verhaal van Marcel te beluisteren tegenover het Stedelijk Gymnasium. Hij vertelt dat hij hier steevast langskwam als hij vanuit het HVO op weg was naar het aanloopcentrum van Stem in de Stad, iets verderop. In het steegje tegenover het gymnasium maakte hij dan een praatje met zijn maatje, Erwin. „Daar was een meterkast. Daar zetten we een biertje op en bleven we even staan”, vertelt Marcel, die inmiddels weer woonruimte heeft.
Luisterend oor
„Ik had iets over de audiotour gelezen en vond het zo’n leuk initiatief”, zegt Yvonne, nadat ze Marcels verhaal heeft beluisterd. Ervaringen van mensen met uiteenlopende moeiten en zorgen zijn haar niet onbekend. Ze vertelt dat ze de afgelopen dagen drie, vier keer een luisterend oor heeft geboden aan personen die ze ontmoette. „Je kunt niet altijd iedereen helpen, maar luisteren is al heel wat, er gewoon voor de ander zijn.”
Het zijn bijna dezelfde woorden als die Paul Beerkens gebruikt, bestuursvoorzitter van stichting Stem in de Stad. Hij zit in het aanloopcentrum van de diaconale organisatie aan de Nieuwe Groenmarkt, vlak naast de rooms-katholieke Sint-Antoniuskerk. Het aanloopcentrum opent elke doordeweekse ochtend de deuren voor wie behoefte heeft aan een kop koffie en een praatje. Al moet ook hier vanwege corona afstand worden bewaard en is het aantal stoelen daarom beperkt.
De gezamenlijke maaltijden liggen vanwege de pandemie al geruime tijd stil. Drie keer per week kunnen bezoekers nu een tasje met een warme hap ophalen, zegt Beerkens. „Ons primaire doel is: er voor de ander zijn, present zijn”, zo vat hij de missie samen.
„In dit aanloopcentrum, dat vooral draait op vrijwilligers, komen vaak mensen die alle loketten bij de gemeenten hebben gezien, maar niet verder komen. In het begin vroeg ik al snel aan bezoekers: „Wat kan ik voor je doen?” Dat heb ik afgeleerd. Gasten komen hier voor rust en een kop koffie. Wij zijn er om naar hen te luisteren. Van luisteren word je rijker dan van praten.”
Voor Bustan (42) is dit aanloopcentrum een vertrouwde plek. Stem in de Stad heeft veel voor hem betekend, vertelt de Syrische Koerd als hij aanschuift aan tafel. Jarenlang bivakkeerde hij zonder verblijfsstatus in een schuurtje bij een Koerdische familie in Haarlem. „Ik mocht niet werken, had geen inkomen, was niet verzekerd. Stem in de Stad hielp me met alles. Elke week kreeg ik 35 euro om boodschappen te doen en als ik naar het ziekenhuis of de tandarts moest, werd dat voor mij en andere vluchtelingen geregeld. Ik heb veel vrienden hier.”
In 2007 kreeg Bustan, wiens asielverzoek meer dan eens werd afgewezen, dankzij een generaal pardon alsnog een verblijfsvergunning. Nu woont hij met zijn vriendin en hun zoontje in Leiden en doet hij als tolk vrijwilligerswerk in een azc. Hij vertelt ook over zijn familie die is gevlucht uit het Syrische Afrin en al vijf jaar in Turkije in een tentenkamp voor vluchtelingen woont.
Bustan is een van de personen die meewerkten aan de audiotour van Stem in de Stad. Zijn verhaal is te beluisteren vlak voor de ingang van het aanloopcentrum, waar hij niet alleen jarenlang vaste gast was maar als kok ook vrijwilligerswerk deed. „Dit is de beste plek in Nederland. Mensen die niets hebben, kunnen hier uitrusten”, zegt Bustan.
Grand Café
Paul Beerkens staat op om een rondje langs enkele luisterplekken in het centrum te maken. Op de Grote Markt, waar de Sint-Bavokerk in het oog springt, is het gezellig druk. Bij de viskraam van Jos Lijnzaat en dochter gaat haring over de toonbank. Aan de andere kant van het plein zitten bezoekers van Grand Café Brinkmann op het terras achter een kop koffie, een biertje of een glas witte wijn. Over de stoelen hangen dekentjes om de benen te warmen als de temperatuur daalt.
Beerkens wijst op een bordje ”Luister naar de verhalen in de stad” op het terras van Brinkmann. Even later klinkt via de telefoon het verhaal van Edo. In krap tweeënhalve minuut vertelt hij dat hij op straat belandde door een relatiebreuk. „Ik had me daar niet op voorbereid. Ik had bovendien nog wat schulden die ik niet kon aflossen. En ik woonde op dat moment in haar huis. Dus toen zij vond dat het afgelopen was, stond ik ineens op straat.”
Uit schaamte probeerde Edo zich zo veel mogelijk onzichtbaar te maken, vertelt hij. Hij vermeed contacten, met zijn kinderen, zijn ex en zijn vrienden. In die periode vond hij vaak een warme plek in Grand Café Brinkmann, „waar ik urenlang met één of twee koppen koffie kon verblijven. Daar liggen altijd kranten en daar kun je je makkelijk achter verschuilen”, vertelt Edo. Tegenwoordig zet hij zich als belangenbehartiger in voor daklozen.
De weg naar een volgend luisterpunt voert via het stadhuis, eveneens gevestigd aan de Grote Markt. Burgemeester Jos Wienen, die de audiotour van Stem in de Stad op 24 april officieel heeft geopend, loopt net naar buiten. Op de vraag welk verhaal hem het meest heeft geraakt, noemt hij dat van Bustan, „die vanuit een ver land hier terechtkwam. Zijn verhaal laat zien hoe ongelooflijk veel het met je doet als je mensen ontmoet die er gewoon voor je zijn. Jaren later stroomt hij nog over van dankbaarheid.”
Wienen vindt het mooi dat dergelijke ervaringen nu een breed publiek bereiken. „We kunnen in Haarlem heldenverhalen vertellen, maar het is belangrijk om ook stil te staan bij de verhalen van mensen die in de problemen raakten. Deze maken duidelijk hoe kwetsbaar we als mensen zijn en hoe belangrijk het is dat er plekken in de stad zijn waar je tot rust kunt komen.”
Ook EJ –„Zo kent iedereen mij”– vond rust bij Stem in de Stad. De 53-jarige Haarlemmer schuift deze middag even aan in het aanloopcentrum om te vertellen over zijn bijdrage aan de audiotour. Zijn verhaal is te beluisteren bij de Amsterdamse Poort aan de rand van Haarlem, waar hij geregeld beschutting zocht. „Daar had ik een plekje uit de wind”, zegt EJ, die kampt met de longziekte COPD.
Hij vertelt dat hij gereformeerd is gedoopt, opgroeide in een kindertehuis en later jarenlang dakloos was. In die tijd bivakkeerde hij in een tentje in de duinen. Overdag zat hij vaak bij Stem in de Stad. „Hier kon ik als het koud was mijn handen warmen aan een bakje thee.”
Hij heeft „heel wat jaren” geblowd. „Alles wat je onder geestverruimende middelen kunt verstaan, heb ik gebruikt”, zegt hij met een lach. „Maar nu voel ik me er niet meer zo toe aangetrokken.” Zijn leven veranderde toen hij op straat zijn huidige vriendin tegenkwam, nadat zijn vorige partner was overleden. Sinds 2009 woont hij samen in een flat in de Haarlemse wijk Parkwijk. „Ik werd verliefd en we hebben nu samen een huisje en een papegaaitje. Daar ben ik de hele dag druk mee. Ik heb weinig energie maar doe af en toe boodschappen voor mensen. Dingetje dit, dingetje dat.”
Stem in de Stad hielp EJ en zijn vriendin hun geldzaken op orde te krijgen. „We hadden heel veel schulden, van haar en van mij. Ik heb jarenlang veel gedronken. Dat vreet aan je portemonnee en dan lukt het niet meer elke dag je koelkast te vullen. Maar we hebben de boel langzaam weer op de rit gekregen. Ik ben nu schuldenvrij en kredietwaardig.”
EJ vindt het belangrijk door de audiotour het werk van Stem in de Stad meer bekendheid te geven. „Ik heb veel steun van de mensen hier gehad en kom er nog steeds graag voor de contacten. Hier vind je een beetje gezelligheid en vriendelijkheid. Dat kost niets, maar het betekent veel.”
